ý thực hiện một đặc ân lớn hơn cái mà mình nhận được, chỉ đơn giản để
làm giảm gánh nặng tâm lý của nợ nần.
Nhưng ở đây cũng tồn tại một lý do khác. Một người vi phạm nguyên tắc
đáp trả bằng cách nhận mà không cố gắng đáp lại hành động tốt của người
khác sẽ bị cộng đồng xã hội ghét bỏ. Tất nhiên vẫn có ngoại lệ, khi người
đó không thể đáp trả do điều kiện hoặc khả năng không cho phép. Tuy
nhiên, xã hội vẫn dành cho những cá nhân không thể đáp lại tiếng gọi của
nguyên tắc đáp trả một sự ghét bỏ thật sự. Kẻ ăn xin hay kẻ chạy làng là
những cái tên mà xã hội đặt cho họ. Và đôi khi chúng ta đồng ý một sự trao
đổi, một sự đáp trả chênh lệch để né tránh điều đó.
Sự kết hợp cảm giác khó chịu bên trong và sự xấu mặt bên ngoài có thể
gây ra một tâm lý nặng nề. Khi nhìn vào cái giá phải trả đó, mọi việc
thường không quá rối tung và chúng ta sẽ dễ dàng cho nhiều hơn những gì
được nhận dưới cái tên đáp trả. Cả hai đều không quá dị thường đến mức,
như trong thí nghiệm thực hiện tại trường Đại học Pittsburgh, mọi người
thường tránh đề nghị một đặc ân cần thiết nếu họ không ở trong vị trí phải
trả. Đơn giản là cái giá tâm lý phải trả có thể cao hơn mất mát vật chất.
Nguy cơ phải đối mặt với sự mất mát khác cũng có thể thuyết phục
người ta từ chối những món quà, những mối lợi nào đó. Phụ nữ thường
bình phẩm về cảm giác mang ơn khó chịu họ phải đáp trả cho những đặc ân
mà người đàn ông mang đến như một món quà đắt tiền, một bữa tối tốn
kém. Ngay cả những thứ nhỏ như một chai đồ uống cũng có thể tạo ra cảm
giác nợ nần. Một sinh viên trong lớp học của tôi đã rất đau khổ khi viết:
“Sau khi học được điều này một cách đau đớn, tôi không còn để một anh
chàng nào tôi gặp trong câu lạc bộ mua đồ uống cho mình, bởi vì tôi không
muốn cả hai cảm thấy tôi bị bắt buộc phải gần gũi anh ta”. Nghiên cứu chỉ
ra rằng mối lo của cô ấy là có cơ sở. Nếu thay vì tự trả tiền, người phụ nữ
cho phép người đàn ông mua đồ uống, cô ấy sẽ ngay lập tức bị phán xét là
dễ dãi với anh ta.
Nhượng bộ qua lại
