Tuy nhiên, không phải mọi lời cam kết đều ảnh hưởng đến sự tự ý thức
về bản thân. Để một lời cam kết phát huy tác dụng theo cách này, cần lưu ý
đến một vài điều kiện nhất định. Để tìm ra đó là những điều kiện gì, một
lần nữa chúng ta lại xem xét trải nghiệm các tù binh trong các trại tù binh.
Cần phải hiểu rõ rằng, mục đích chính bên bắt được tù binh không đơn giản
là moi tin tức từ những tù binh, mà còn là để truyền bá, làm thay đổi thái độ
và sự nhận thức của họ về bản thân, về hệ thống chính trị, vai trò của đất
nước họ trong chiến tranh. Rất nhiều bằng chứng chứng tỏ chương trình
này cực kỳ thành công.
Tiến sĩ Henry Segal, trưởng nhóm đánh giá tâm lý đã nghiên cứu những
tù binh chiến tranh trở về sau khi chiến tranh kết thúc cho biết: niềm tin
liên quan đến chiến tranh đã bị thay đổi đáng kể. Các cuộc kiểm tra thái độ
chính trị của những tù binh này cũng được tiến hành:
Rất nhiều tù binh thể hiện sự ác cảm đối với bên bắt được tù binh, đồng
thời cũng ca ngợi họ vì “những việc tốt họ đã làm”.
Có vẻ như mục đích thật sự của bên bắt được tù binh là cải tạo trái tim và
tâm trí của các tù binh. Khi đánh giá mức độ thành công của bên bắt được
tù binh về mặt “đào ngũ, phản bội, niềm tin và thái độ thay đổi, kỷ luật
kém, chí khí suy yếu, bản lĩnh kém cỏi và sự nghi ngờ về vai trò của bên
đối địch”, tiến sĩ Segal kết luận: “Những nỗ lực của họ đã thu được thành
công vang dội”.
Hành động kỳ diệu
Bằng chứng rõ ràng nhất về những điều con người thật sự tin tưởng và
cảm nhận bắt nguồn từ việc làm chứ không phải từ lời nói. Nhằm cố gắng
hiểu rõ bản chất của một người, các nhà quan sát theo dõi sát sao hành
động của anh ta. Bên bắt được tù binh nhận thấy là bản thân mỗi người
cũng sử dụng loại bằng chứng này để có thể hiểu được bản chất của mình.
Cách cư xử nói cho anh ta biết về mình; đây chính là nguồn thông tin chủ
yếu về niềm tin, giá trị và thái độ của anh ta. Thấu hiểu tầm quan trọng của
nguyên tắc tự nhận thức này, họ bắt đầu thực hiện những kinh nghiệm về
