Kẻ sử dụng bãi công
VẪN CÒN có những người cho rằng bãi công là chuyện bê bối: có
nghĩa không những là một sai lầm, một tình trạng hỗn độn hoặc một tội lỗi,
mà còn là một trọng tội về đạo đức, một hành động không thể tha thứ, theo
họ hành động ấy làm rối loạn Tự nhiên. Không thể chấp nhận, bê bối,
chướng tai gai mắt, một số độc giả của tờ Le Figaro nói về một cuộc bãi
công mới đây như thế. Ngôn từ ấy đúng ra có từ thời Trung hưng và thể
hiện tâm trạng sâu xa của thời đó; đấy là thời kỳ giai cấp tư sản mới nắm
quyền chưa được bao lâu, đã tiến hành một thứ sáp nhập giữa Đạo lý và Tự
nhiên, dùng cái nọ để bảo lãnh cho cái kia: e ngại phải tự nhiên hoá đạo lý,
người ta liền đạo lý hoá Tự nhiên, người ta làm như đồng nhất lĩnh vực
chính trị với lĩnh vực tự nhiên, và người ta hống hách tuyên bố kết luận là
phi đạo lý tất cả những gì không chấp nhận các quy tắc cơ cấu của cái xã
hội mà người ta có trách nhiệm bảo vệ. Dưới con mắt các quan chức của
vua Charles X
cũng như của các độc giả tờ Le Figaro ngày nay, cuộc bãi
công trước hết được xem như sự thách thức các quy định của lý trí được coi
là đạo đức; bãi công, đó là “bất chấp thế giới”, nghĩa là vi phạm tính hợp
pháp “tự nhiên” nhiều hơn là tính hợp pháp công dân, nghĩa là xâm phạm
nền tảng triết học của xã hội tư sản là lương tri, sự hỗn hợp của đạo lý và
lô-gích.
Bởi vì ở đây sự bê bối là từ cái phi lô-gích mà ra: cuộc bãi công là bê
bối vì nó gây phiền hà cho chính những thứ chẳng liên quan gì đến nó.
Chính là lý trí đau đớn và phẫn nộ: quan hệ nhân quả trực tiếp, máy móc,
có thể nói là tính toán được, chúng ta đã thấy nó là nền tảng cái lô-gích tiểu
tư sản trong những bài diễn văn của ông Poujade, quan hệ nhân quả ấy đã
bị khuấy đảo: kết quả đã tản mát không sao hiểu nổi xa với nguyên nhân,
nó thoát khỏi nguyên nhân, và chính đấy là điều không thể tha thứ, chướng
tai gai mắt. Trái ngược với những gì người ta có thể nghĩ về các mơ mộng
tiểu tư sản, giai cấp này có quan niệm độc đoán, dễ nổi nóng vô cùng về
quan hệ nhân quả: cơ sở đạo lý của nó chẳng hề kỳ ảo, mà dựa trên lý tính.
