là Lịch sử, do những hoàn cảnh xã hội éo le khác nhau khiến tôi không
giống với những đứa trẻ khác chúng chẳng học tiếng La-tinh; đó là truyền
thống giáo dục khiến người ta chọn thí dụ ấy trong ésope hoặc trong
Phèdre; đó là những thói quen ngôn ngữ học của bản thân tôi nhìn thấy ở sự
tương hợp của thuộc ngữ một sự kiện đáng chú ý, đáng được minh hoạ. Đối
với anh da đen chào cờ cũng thế: với tư cách là hình thức, nghĩa trong đó
chẳng đáng kể, bị tách ra, bị nghèo đi; với tư cách là khái niệm về tính chất
đế quốc Pháp, nó lập tức lại được nối kết với toàn bộ thế giới: với Lịch sử
đại cương nước Pháp, với những cuộc phiêu lưu thuộc địa của nó, với
những khó khăn của nó hiện nay. Nói đúng ra, lồng vào trong khái niệm là
một nhận thức nào đó về thực tại hơn là thực tại bản thân nó; khi chuyển từ
nghĩa sang hình thức, hình ảnh mất đi tri thức: đó là để tiếp nhận tốt hơn tri
thức của khái niệm. Thực vậy, tri thức chứa đựng trong khái niệm mang
tính huyền thoại là một tri thức lờ mờ không rõ được tạo thành bởi những
liên tưởng xa xôi, không giới hạn. Cần thiết phải nhấn mạnh vào tính chất
mở ấy của khái niệm; đó tuyệt nhiên không phải là một bản chất trừu
tượng, được thanh lọc mà là sự đúc kết không thành hình dạng nhất định,
không bền vững, mông lung; tính thống nhất, sự gắn kết của nó chủ yếu là
ở chức năng.
Theo nghĩa đó, ta có thể nói rằng đặc điểm cơ bản của khái niệm trong
huyền thoại là nó phù hợp: thí dụ về ngữ pháp liên quan hết sức đích xác
đến một lớp học sinh nhất định, tính chất đế quốc Pháp phải đụng chạm đến
nhóm độc giả này chứ không phải nhóm độc giả kia: khái niệm đáp ứng
nghiêm ngặt một chức năng, nó được xác định như một khuynh hướng.
Đến đây không thể không nhắc lại cái được biểu đạt trong một hệ thống ký
hiệu khác là chủ nghĩa Freud: theo Freud, vế thứ hai của hệ thống là nghĩa
tiềm ẩn (nội dung) của giấc mơ, của hành động lỡ dở, của chứng loạn thần
kinh. Vả chăng Freud lưu ý rõ rằng nghĩa thứ hai của hành vi là nghĩa thích
đáng, tức là phù hợp với một tình huống trọn vẹn, sâu xa; giống hệt như
khái niệm trong huyền thoại, nó chính là ý định của hành vi.
