Sự biểu đạt
TRONG ký hiệu học, vế thứ ba, như ta biết, chẳng phải cái gì khác,
mà chỉ là sự kết hợp của hai vế đầu: đó là vế duy nhất cho ta thấy một cách
trọn vẹn và đầy đủ, đó là vế duy nhất thực sự hoàn thành. Tôi đã gọi vế ấy
là sự biểu đạt. Như ta thấy, sự biểu đạt chính là huyền thoại, hệt như ký
hiệu của Saussure là từ ngữ (hay chính xác hơn là thực thể cụ thể). Nhưng
trước khi nêu lên những đặc tính của sự biểu đạt, cần phải suy nghĩ một
chút về cách thức nó sẽ diễn ra, nghĩa là về các phương thức liên kết giữa
khái niệm và hình thức huyền thoại.
Thoạt tiên cần phải lưu ý rằng trong huyền thoại, hai vế đầu đều hoàn
toàn rõ rệt (trái ngược với những gì diễn ra trong các hệ thống ký hiệu
khác): vế này không “lẩn khuất” sau vế kia, cả hai vế đều được phô ra ở
đây (chứ không phải vế này ở đây, vế nọ ở kia). Dù xem ra có vẻ hết sức
ngược đời, nhưng huyền thoại chẳng che giấu gì hết: chức năng của nó là
làm biến dạng, chứ không phải là làm biến mất. Chẳng có tiềm ẩn nào của
khái niệm đối với hình thức: chẳng cần thiết phải dùng một cái vô thức mới
giải thích được huyền thoại. Hiển nhiên là ta phải xử lý với hai kiểu biểu
hiện khác nhau: sự hiện diện của hình thức là con chữ rành rành ra đấy, trực
tiếp; hơn nữa, sự hiện diện ấy lại trải rộng. Điều đó liên quan – nhắc đi
nhắc lại cũng không thừa – đến bản chất ngôn ngữ trước đó của cái biểu đạt
huyền thoại: bởi lẽ cái biểu đạt huyền thoại được tạo thành bởi một nghĩa
đã vạch sẵn, nó chỉ có thể diễn ra thông qua một chất liệu (còn trong ngôn
ngữ, cái biểu đạt vẫn thuộc lĩnh vực tâm lý). Trong trường hợp huyền thoại
thốt ra bằng lời nói, nó trải rộng theo tuyến tính (bởi vì tôi tên là sư tử);
trong trường hợp huyền thoại nhìn thấy bằng mắt, sự trải rộng ấy là đa
chiều (ở trung tâm là bộ quân phục của anh da đen, phía trên là màu đen
của bộ mặt anh, bên trái là cánh tay chào kiểu nhà binh, v.v.). Những yếu tố
hình thức vậy là có các mối tương quan về vị trí, về liền kề nhau: hình thức
hiện diện theo phương thức trải rộng trong không gian. Trái lại, khái niệm
hiện ra một cách tổng thể, nó là cái gì đấy mù mờ, là tri thức ngưng kết ít
