phỏng chừng, tôi sẽ nói rằng sự biểu đạt của huyền thoại được tạo thành bởi
một thứ cửa quay không ngừng luân phiên giữa nghĩa của cái biểu đạt và
hình thức của nó, giữa ngôn-ngữ-đối-tượng và siêu-ngôn-ngữ, giữa ý thức
thuần tuý biểu đạt và ý thức thuần tuý gợi hình ảnh; tính chất luân phiên
này có thể nói là được khái niệm thu lượm, khái niệm sử dụng nó như cái
biểu đạt nhập nhằng, đồng thời vừa trí năng, vừa tưởng tượng, vừa tuỳ tiện
vừa tự nhiên.
Tôi không muốn ước đoán những liên can về tinh thần đối với một cơ
chế như thế, nhưng tôi chẳng đi trệch ra ngoài sự phân tích khách quan nếu
tôi lưu ý mọi người rằng tính chất biến tại của cái biểu đạt trong huyền
thoại tái hiện hết sức chính xác hình thái của ngoại hiện
(ta biết rằng từ
này là một thuật ngữ mang tính không gian); trong ngoại hiện cũng vậy, có
một nơi đầy ắp và một nơi trống rỗng, nối với nhau bằng một mối tương
quan phủ định (“tôi không có mặt ở nơi mà ông tưởng là tôi có mặt; tôi có
mặt ở nơi mà ông tưởng là tôi không có mặt”). Nhưng trạng thái ngoại hiện
thông thường (liên quan đến cảnh sát điều tra chẳng hạn) có một vế là cái
thực tế, ở một thời điểm nào đấy, ngăn không cho nó xoay chiều. Huyền
thoại là một giá trị, nó không có chân lý để phê chuẩn; chẳng gì ngăn cản
nó là một tình trạng ngoại hiện vĩnh viễn: nó chỉ cần cái biểu đạt của nó có
hai mặt là đủ để luôn luôn có một cái khác: nghĩa luôn luôn ở đấy để hiện
diện hình thức; hình thức luôn luôn có đấy để giãn cách nghĩa ra. Và chẳng
bao giờ có mâu thuẫn, xung đột, tan vỡ giữa nghĩa và hình thức: chúng
chẳng bao giờ có mặt ở cùng một điểm. Cũng theo cách ấy, nếu tôi đi trên
xe ô tô và tôi nhìn phong cảnh qua tấm kính, tôi có thể tuỳ ý thích nghi với
phong cảnh hoặc với tấm kính: khi thì tôi nắm bắt sự hiện diện của tấm
kính và khoảng cách xa với phong cảnh; khi thì ngược lại tôi thấy tấm kính
trong suốt và phong cảnh hiển hiện; nhưng kết quả của sự luân phiên ấy sẽ
vẫn ổn định: tấm kính đối với tôi sẽ đồng thời vừa hiện hữu vừa trống rỗng,
phong cảnh đối với tôi sẽ đồng thời vừa không thực vừa đầy ắp. Cái biểu
đạt của huyền thoại cũng thế: hình thức ở đấy trống rỗng mà hiện hữu;
nghĩa ở đấy vắng bóng thế nhưng lại đầy ắp. Tôi sẽ chỉ có thể ngạc nhiên
