về mâu thuẫn ấy nếu tôi cố tình dừng lại cái cửa quay luân phiên hình thức
và nghĩa, nếu tôi thích nghi với một trong hai thứ đó như với đối tượng này
phân biệt với đối tượng kia, và nếu tôi áp dụng vào huyền thoại biện pháp
giải mã tĩnh tại, nói ngắn gọn nếu tôi đi ngược lại tính chất năng động đặc
thù của nó: tóm lại, nếu tôi chuyển từ tư cách độc giả huyền thoại sang tư
cách nhà huyền thoại học.
Vẫn tính hai mặt ấy của cái biểu đạt sẽ quyết định những tính chất của
sự biểu đạt. Từ nay ta đã biết rằng huyền thoại là ngôn từ căn bản được xác
lập bởi ý định của nó (tôi là một thí dụ về ngữ pháp) hơn là bởi chữ nghĩa
của nó (tôi tên là sư tử); thế mà ta cũng biết rằng ý định ở đây có thể nói là
được cô kết, được thanh khiết, được thành vĩnh viễn, được lẩn khuất đi nhờ
chữ nghĩa. (Đế quốc Pháp ư? Nhưng đơn giản chỉ là một sự việc: đấy là
anh da đen trung hậu chào cờ như một chàng trai ở đất nước chúng ta).
Tính chất nhập nhằng thuộc cơ cấu ấy của ngôn từ huyền thoại sẽ có hai hệ
quả đối với ý nghĩa biểu đạt: nó sẽ đồng thời vừa như sự thông báo vừa như
sự ghi nhận.
Huyền thoại có tính chất đòi hỏi, căn vặn: xuất phát từ một khái niệm
lịch sử cụ thể, trực tiếp nổi lên từ chuyện xảy ra ngẫu nhiên (một buổi học
tiếng La-tinh, Đế quốc bị đe doạ), huyền thoại chính là tìm đến với tôi: nó
hướng về tôi, tôi hứng chịu sức mạnh ý định của nó, nó thúc tôi phải tiếp
nhận tính chất nhập nhằng lan rộng của nó. Giả dụ nếu tôi đi dạo chơi ở xứ
Basque bên Tây Ban Nha
, chắc là tôi có thể nhận ra kiến trúc thống nhất,
phong cách chung của các ngôi nhà, khiến tôi phải thừa nhận nhà xứ
Basque như một sản phẩm dân tộc nhất định. Tuy nhiên tôi chẳng cảm thấy
bản thân mình có liên quan, mà có thể nói cũng không cảm thấy sững sờ
trước phong cách thống nhất ấy: tôi chỉ thấy rành rành là nó đã ở đấy trước
cả tôi, không có tôi; đó là một sản phẩm phức tạp với những xác định ở
bình diện lịch sử rộng lớn: nó không gọi tôi, nó không thôi thúc tôi gọi tên
nó, trừ phi tôi nghĩ đến chuyện đưa nó vào bức tranh rộng lớn về điều kiện
cư trú ở nông thôn. Nhưng nếu tôi ở vùng Paris và tôi thấy ở đầu phố
Gambetta hoặc phố Jean-Jaurès một ngôi nhà gỗ trắng xinh xắn, lợp ngói
