Những người La Mã trên màn ảnh
TRONG phim Jules César của Mankiewicz, tất cả các nhân vật đều có
một riềm tóc trên trán, số nhân vật này uốn loăn xoăn, số nhân vật kia để
mảnh như chỉ, số khác để nhô ra như cái mào, số khác nữa bôi dầu bóng, tất
cả đều chải tóc cẩn thận, và ai hói đầu thì không được tuyển chọn, tuy rằng
Lịch sử La Mã cung cấp một số khá nhiều người đầu hói. Những ai có mái
tóc thưa cũng phải tốn kém mới giải quyết được, và bác thợ cạo là thợ thủ
công chính của phim luôn biết cách kéo ra một mớ tóc cuối cùng, mớ tóc
ấy tiếp nối với bờ của vầng trán, vầng trán La Mã, vầng trán hẹp luôn luôn
biểu đạt một hỗn hợp đặc thù của quyền hành, đạo đức và chinh phục.
Vậy cái gì gắn với những riềm tóc dai dẳng ấy? Đơn giản chỉ là biểu
trưng của Tính chất La Mã. Ta thấy ở đây xuất hiện công khai thao tác cơ
bản của diễn xuất, đó là ký hiệu. Món tóc trên vầng trán rõ ràng quá rồi,
chẳng ai còn có thể hồ nghi là mình đang ở La Mã, vào thời xa xưa. Và
niềm tin chắc ấy tiếp tục mãi: các diễn viên nói năng, hành động, giằn vặt,
bàn cãi những vấn đề “muôn thuở” mà vẫn giữ được nguyên vẹn tính chất
giống như thật về mặt lịch sử của họ, chính là nhờ lá cờ nhỏ ấy giăng trên
vầng trán: tính chất muôn thuở của họ thậm chí có thể hoàn toàn yên ổn
phình rộng, vượt qua Đại dương và các thế kỷ, lan tới bộ mặt Hoa Kỳ của
những nhân vật phụ ở Hollywood, chẳng hề chi, ai nấy đều yên tâm, thanh
thản tin chắc vào một thế giới chẳng còn nghi ngờ gì nữa, ở đấy những
người La Mã đúng là dân La Mã bởi món tóc trên vầng trán kia, cái ký hiệu
rành rành nhất trong tất cả các ký hiệu.
Một người Pháp, vốn nhìn những gương mặt Mỹ như vẫn còn giữ chút
gì có tính chất ngoại lai, nên thấy sự pha trộn giữa các diện mạo găng-xtơ
Hoa Kỳ với cái riềm tóc nho nhỏ có vẻ nực cười: đó là trò hài hước ngẫu
hứng xuất sắc ở phòng trà thì đúng hơn. Bởi vì, với chúng ta, ký hiệu vận
hành mãi mãi, nó mất giá khi để lộ ra tính mục đích của nó. Nhưng vẫn cái
riềm tóc ấy trên vầng trán La tinh tự nhiên duy nhất của phim là vầng trán
của Marlon Brando lại gây ấn tượng mạnh cho chúng ta mà không làm
