ngành địa lý và ngành chụp ảnh không gian. Bước tiến đi trước duy nhất
chỉ là bản thân cỗ máy đĩa bay mà thôi, vậy Sao Hoả chỉ là một Trái Đất
được mơ ước, có đôi cánh hoàn hảo như trong mọi giấc mơ lý tưởng. Biết
đâu đến lượt chúng ta đổ bộ xuống Sao Hoả như ta đã hình dung, chúng ta
sẽ chỉ thấy ở đấy Trái Đất mà thôi, và giữa hai sản phẩm của cùng một Lịch
sử, ta sẽ không phân biệt được Trái Đất nào là Trái Đất của chúng ta. Bởi vì
Sao Hoả muốn có được tri thức địa lý như thế, thì bản thân Sao Hoả cũng
đã phải có Strabon
của nó, Vidal de la Blache
của nó,
và cứ cái đà ấy cũng đã phải có những quốc gia, những cuộc chiến tranh,
những nhà bác học và những con người hệt như trái đất chúng ta.
Cứ lô gích ấy mà suy, thì Sao Hoả cũng đã phải có cùng những tôn
giáo, và tất nhiên, đặc biệt là tôn giáo của người Pháp chúng ta. Các cư dân
trên Sao Hoả, tờ Sự tiến bộ của Lyon đã nói, nhất thiết đã phải có một chúa
Kitô; do đó, họ cũng có một giáo hoàng (và thế là đã mở ra sự ly giáo);
thiếu cái đó họ đã không thể trở thành văn minh đến mức sáng chế ra được
chiếc đĩa bay liên hành tinh. Bởi vì theo tờ báo ấy, tôn giáo và sự tiến bộ kỹ
thuật đều như nhau là những tài sản quý giá của nền văn minh, chẳng thể có
cái này mà không có cái kia: Không thể nào quan niệm được rằng, người ta
viết trên tờ báo ấy, những kẻ đã đạt tới một trình độ văn minh khiến họ có
thể đến được với chúng ta bằng các phương tiện của chính họ, lại có thể là
“nghịch đạo”. Họ phải là những kẻ theo thần luận, thừa nhận sự tồn tại
của một thượng đế và có tôn giáo của riêng họ.
Thế là tất cả cái hội chứng ấy được xây dựng trên nền tảng huyền
thoại về cái Đồng nhất, tức là về cái Song trùng. Nhưng ở đây cũng như ở
đâu cũng thế, cái Song trùng đến trước, cái Song trùng là Quan toà. Sự đối
đầu giữa Phương Đông và Phương Tây không còn là cuộc chiến thuần tuý
giữa cái Thiện và cái Ác nữa, mà là một thứ hỗn chiến thiện ác nhị nguyên
giáo diễn ra dưới đôi mắt của Nhãn quang thứ ba; Nhãn quang ấy coi như
có sự tồn tại của một Siêu – Tự nhiên ở tầm trên trời, bởi vì nỗi Khủng
khiếp chính là ở trên trời: trên trời, từ nay trở đi, khỏi phải nói quanh co, là
