Rượu vang và sữa
DÂN TỘC Pháp xem rượu vang là một tài sản đặc thù cũng như ba
trăm sáu mươi loại pho mát và nền văn hoá của mình. Đó là thứ đồ uống –
totem, tương đương với sữa bò Hà Lan hoặc nước trà mà hoàng gia nước
Anh uống một cách trịnh trọng. Bachelard
đã tiến hành xem xét chất lỏng
ấy về mặt phân tâm học ở cuối tiểu luận của ông về các mơ mộng của ý chí,
chỉ ra rằng rượu vang là cốt tuỷ của mặt trời và của đất, trạng thái gốc của
nó không phải là ướt mà là khô, và vì vậy thực thể huyền thoại đối lập nhất
với nó chính là nước.
Nói thực ra, cũng như mọi totem dai dẳng, huyền thoại về rượu vang
có những biến thái nhiều khi tưởng như mâu thuẫn. Chẳng hạn cái chất kích
thích ấy bao giờ cũng được xem như loại giải khát hiệu nghiệm nhất, hoặc
chí ít cái khát là lý do tại ngoại đầu tiên khiến người ta uống nó (“nó gây
khát”). Có dạng màu đỏ, bản thể xa xưa của nó là máu, chất lỏng đậm đặc
và liên quan đến sự sống. Đó là vì dạng thể dịch của nó thực ra không quan
trọng mấy; trước hết nó là một chất chuyển đổi, có khả năng lật ngược các
tình huống và các trạng thái, và rút từ các đối tượng ra mặt đối lập của
chúng, chẳng hạn có khả năng biến người yếu thành kẻ mạnh, người ít nói
thành gã ba hoa; do đó mà nó có ma lực di truyền lâu đời, có quyền năng
triết học chuyển đổi hoặc sáng tạo ex nihilo
.
Về bản chất là một chức năng, mà chức năng thì có thể thay đổi, nên
rượu vang xem ra có những khả năng linh hoạt: nó có thể dùng làm lý do
tại ngoại cho mơ mộng cũng như cho thực tế, tuỳ thuộc người sử dụng
huyền thoại. Với người lao động, rượu vang sẽ làm cho tay nghề được
thuần thục, dễ dàng sáng tạo (“để tâm vào công việc”). Với người trí thức,
nó sẽ có chức năng ngược lại: rượu vang “petit vin blanc” hoặc
“beaujolais” sẽ giúp nhà văn thoát khỏi thế giới quá trần tục của những
rượu cốc-tay và những rượu bạc
(thói đua đòi chỉ đưa ra mời những loại
ấy thôi); rượu vang sẽ giải thoát ông ta khỏi những huyền thoại, sẽ dứt bỏ
ông ta khỏi tính trí năng, sẽ đặt ông ta ngang tầm với người vô sản; nhờ
