biện chứng trong quá trình tổng thể chế ngự Tự nhiên. Verne không hề tìm
cách mở rộng thế giới bằng những con đường thoát ly lãng mạn hoặc
những kế hoạch thần bí vươn tới cái vô hạn: ông luôn tìm cách co hẹp thế
giới đó lại, dồn mọi thứ vào đấy, thu nó thành một khoảng không gian quen
biết và khép kín, nơi con người sau đó có thể ăn ở thoải mái: thế giới có thể
rút ra mọi thứ từ bản thân nó, để tồn tại nó chẳng cần đến ai khác ngoài con
người.
Không kể vô số những điều do khoa học cung cấp, Verne đã tìm ra
phương tiện tiểu thuyết tuyệt vời để làm nổi bật việc chiếm hữu thế giới ấy:
bảo lãnh không gian bằng thời gian, không ngừng liên kết hai phạm trù ấy
với nhau, tất cả chỉ do ngẫu nhiên hoặc do ý định chợt nảy trong đầu,
nhưng bao giờ cũng thành công. Bản thân những diễn biến cũng phải đem
lại cho thế giới trạng thái co giãn, phải nới rộng hoặc thu hẹp khuôn viên,
phải ăn nhập trơn tru với các khoảng cách vũ trụ, và cảm nghiệm một cách
ranh mãnh quyền năng của con người đối với các không gian và các thời
biểu. Và trên hành tinh bị nghiến ngấu một cách thắng lợi vẻ vang bởi
người hùng của Verne, một loại Antée
tư sản chỉ đêm đêm mới là thời gian
thảnh thơi và “hồi sức”, vẫn thường có một nhân vật khác lạ nào đấy, bị
giày vò bởi nỗi ân hận hoặc chán chường, dấu vết của một thời lãng mạn đã
qua rồi, và nhân vật ấy do sự tương phản càng làm nổi bật sức khoẻ của
những chủ sở hữu thế giới thực sự, họ chẳng có mối băn khoăn nào khác
ngoài việc thích nghi càng trọn vẹn càng tốt với các tình huống phức tạp
không phải về phương diện siêu hình cũng chẳng phải về phương diện đạo
đức, mà đơn giản chỉ là do sự thay đổi thất thường quá quắt nào đấy về địa
lý mà thôi.
Vậy hành động sâu xa của Jules Verne chính là sự chiếm hữu chẳng
sai vào đâu. Hình ảnh con tàu, hết sức quan trọng trong huyền thoại của
Verne, không hề mâu thuẫn với điều đó, mà hoàn toàn ngược lại: con tàu rất
có thể là biểu tượng của sự ra đi; sâu xa hơn, nó là dấu hiệu của khuôn viên
khép kín. Sở thích đi tàu bao giờ cũng là niềm vui được sống hoàn toàn
khép kín một nơi, được có trong tầm tay càng nhiều vật dụng càng tốt.
