tranh như thế không thể làm nơi cư trú cho họ được; và khi trời nắng thì
không việc gì mà phải sợ mưa; vả lại, nằm dài ra ở nhà thì ích gì, khi người
ta có thể tự do, phóng túng ở tiệm rượu, trên đường cái hay bất cứ đâu mà
người ta thích? Các cửa sổ chẳng có một tấm kính nào cả, thỉnh thoảng có
cái lại bịt bằng giẻ rách hay một cái áo cũ. Các hiên bụng rắn có lan can
đen trũi, dị dạng và không hiểu tại sao làm nổi bật các đầu tường của những
nhà gỗ, đều là những đống hoang tàn không nên họa chút nào. Sau nhiều
nhà gỗ là những đống lúa mì cao ngất phủ rạ, xếp thành hàng, và để đấy từ
lâu, màu lúa nom như màu gạch nung non lửa, mà đã để lâu ngày; cỏ dại
mọc trên chóp, cây con bám bên sườn. Dĩ nhiên lúa ấy là của chủ ấp. Từ
bên phải hay bên trái, theo sự khúc khuỷu của con đường, hai nhà thờ của
thị trấn sóng đôi nhau, nhô lên trong không khí nhẹ nhàng, trên những đống
lúa và mái nhà thủng nát: một cái bằng gỗ đã hoang phế; cái kia bằng đá;
tường quét màu vàng vàng đã hoen ố, nứt nẻ. Nhà trang chủ hiện ra dần
dần; sau cùng khi dãy nhà gỗ dài đã hết và tiếp theo là một vườn rau hay
cánh đồng bắp cải có hàng rào thấp, nhiều đoạn đã đổ nát, thì trông thấy
toàn bộ. Cái gia trạch kỳ quái, dài vô tận ấy làm cho người ta liên tưởng
đến một phế binh. Một phần nhà chỉ có một tầng, phần khác lại có gác; trên
đôi mái u ám che không kín cảnh già nua của nó. Có hai vọng lâu đối diện
nhau, đều oằn xuống và bạc màu. Những bức tường nứt nẻ đã chịu đựng sự
nguyền rủa của thời gian, của mưa, của gió dữ mùa thu, để lộ cốt nan ra
từng đám {
Trong những bản in đầu, ở đây có một đoạn như sau: Mưa và
thời gian đã làm cho các bức tường tróc vôi ở nhiều chỗ và để lại những
vết lớn và một vết có hình dáng như châu Âu. Quanh sân nguyên có
hàng rào khá chắc và có lẽ được sơn màu, nhưng gia chủ không hề nghĩ
đến việc sơn lại, và việc ấy đã do một nhà nghệ sĩ không biết mệt làm lấy;
nhà nghệ sĩ đã sơn mọi vật trên đời này, kể cả những bộ mặt nam và nữ
không thèm biết rằng có cần hay không, và chúng ta có bằng lòng cái
ngòi bút quét sơn của ông ta hay không. Người nghệ sĩ ấy có tên là Thời
gian
}. Phần lớn các cửa sổ đều đóng kín mít; mấy cái bị đóng ván vào bít
hẳn lại; chỉ còn hai cái là mở, nhưng đều chột; ở một cái có dán một mảnh
giấy gói đường, màu xanh sẫm, hình tam giác, như một miếng thuốc cao.
