Chỉ có cái vườn rộng bỏ hoang, đằng sau nhà, tràn ra quá đất làng và mất
hút vào đồng nội, là đem đến một vẻ tươi đẹp trong trang viên mênh mông
và ảm đạm này. Ngọn cây tiếp hợp nhau, tự ý muốn mọc thế nào thì mọc;
chúng họp thành những đám mây lục, những mái vòm không đều rung rinh,
chắn hẳn chân trời. Cái thân trắng của một cây bạch dương khổng lồ dựng
thẳng lên như một cột cẩm thạch rực rỡ trên biển lá, cái ngọn của nó, bị sét
hay bão đánh gãy, nổi bật trên màu trắng như tuyết ấy, nên cái cây nom như
đội một cái mũ, hay có con chim đen đỗ trên ngọn. Hốt bố {
Hốt bố là một
thứ cây leo mà quả có hương vị dùng để nấu bia
} mọc tranh hết đất của
những bụi hương mộc, thanh lương trà và cây phỉ; nó phủ kín cả hàng rào
và cuối cùng leo lên tấn công cây bạch dương gãy đến lưng chừng thân cây,
nó ngã xuống, quấn vào ngọn các cây khác hay lơ lửng trong không; các
tua cuốn xoăn lại thành vòng, đu đưa nhè nhẹ. Cái khối lá xanh, ngập ánh
mặt trời, thường mở rộng trên một cái vực khổng lồ chìm trong bóng tối.
Dưới nơi sâu thẳm tối đen ấy, người ta đoán có một con đường chạy vút
qua, một hàng lan can đổ nát, một cái nhà nhỏ lung lay, cái thân rỗng của
cây thùy liễu già từ đấy mọc lên chằng chịt một bụi cây cỏ đậu {
Cây cỏ đậu
là một thứ cây nhỏ rất phổ biến ở miền đông Nga và Xibia, tiếng Nga là
Karagan, tên khoa học là Caragana arborescens
}; một đống hỗn độn
những lá, cành khô; và cuối cùng là nhánh cây phong non nghiêng nghiêng
xòe ra những lá hình giẻ quạt xanh tươi. Một tia sáng mặt trời, không biết
bằng cách nào len xuống dưới một ngọn lá phong, biến nó thành một vật
trong sáng, rực rỡ tuyệt diệu giữa chốn âm u dày đặc ấy. Riêng một góc, ở
tận cùng khu vườn, mấy cây hoàn diệp liễu vút lên trên tất cả mọi cây khác,
đung đưa như khẽ ru mấy tổ quạ to tướng trên ngọn cao ngất. Vài cây để rủ
xuống những cành lá teo tóp vì đã gần lìa khỏi thân cây. Một bức tranh toàn
thiện, toàn mỹ như thế đòi hỏi những cố gắng kết hợp của thiên nhiên và
của nghệ thuật, muốn có được bức tranh ấy, thiên nhiên phải thêm vào công
việc, thường là quá phức tạp đối với con người; một nhát dao trổ cuối cùng,
làm nhẹ bớt những khối nặng nề, phá bớt vẻ cân đối thái quá, che bớt sự
trần trụi xảo diệu của đồ án, truyền một nhiệt tình tốt đẹp cho những công
