hay con một rô, đối với họ là vật thiêng liêng. Hai bà bạn thân và bà con
với nhau nữa, đã đâm ra thù nhau chỉ vì một cuộc thăm viếng mà không trả
lễ. Chồng con, họ hàng đều bất lực, không tài nào hòa giải nổi đôi bên: ở
đời này việc gì cũng có thể làm được, chỉ trừ việc hòa giải hai phu nhân
giận nhau vì một vấn đề lễ tiết; suốt đời họ sẽ ác cảm với nhau, theo một
thành ngữ thông dụng trong giới thượng lưu các tỉnh. Những vấn đề ngôi
thứ cũng gây ra những cơn giận dữ ghê gớm mà các ông chồng phải can
thiệp vào bằng cách nghĩa hiệp nhất. Không một cuộc quyết đấu {
Đấu súng
hay đấu gươm tay đôi để giải quyết những vụ động chạm đến danh dự
} nào
xảy ra sau các trận cãi nhau ấy cả, các ông đều thuộc hàng văn quan; nhưng
họ gỡ lại bằng cách thi nhau lăng mạ nhau với những lời lẽ thô bỉ; cái cách
ấy nhiều khi còn khó chịu hơn là một trận quyết đấu.
Giữ gìn thuần phong mỹ tục một cách nghiêm khắc, nên đối với mọi tật
xấu, mọi việc ô nhục, các phu nhân ở N… đều phản đối với một lòng phẫn
nộ đức hạnh; họ không thể tha thứ bất cứ một sự yếu đuối nào. Nếu một
người trong bọn họ mà tự cho phép mình có một chuyện tình nào, thì mọi
việc đều diễn kín đáo, với một sự quan tâm giữ đúng lễ tiết đến nỗi chính
ông chồng, được biết đầu đuôi câu chuyện, cũng chỉ sẽ trả lời một cách
khôn khéo bằng câu ngạn ngữ: “- Ông, mụ hợp nhau; việc gì đến ai?”
Cũng như các phu nhân ở Pêterbua, các phu nhân ở N… rất thận trọng
trong lời ăn, tiếng nói; họ dùng một ngôn ngữ rất trau chuốt. Họ không nói:
“- Tôi xỉ mũi, tôi tháo mồ hôi, tôi khạc đờm”, mà nói đúng là: “- Tôi làm
cho cái mũi nhẹ bớt; tôi đã nhờ đến cái khăn quàng cổ”. Họ không nói thật
là một cái cốc hay một cái đĩa có mùi hôi; họ cố tránh cả đến một câu nói
bóng mà trực tiếp quá, họ phải cầu viện đến những cách nói quanh co, như
là: “- Cái cốc này ăn ở không tốt”. Để quí tộc hóa tiếng Nga hơn nữa, họ
phế trừ một nửa các từ Nga, và thay vào bằng những thành ngữ Pháp…
nhiều khi lại thô tục hơn.
Đó là tất cả những điều người ta có thể nói về các phu nhân ở N… mà
không muốn nhiều lời. Nghiên cứu sâu sắc hơn sẽ bóc trần ra được lắm thứ
