được người gửi; gã người hầu nói rằng người ta đã bắt hắn hứa phải giữ bí
mật. Bức thư bắt đầu bằng một giọng rất quả quyết: “- Thiếp không thể
đứng được nữa, phải biên thư này cho chàng!” Rồi người ta khẳng định
rằng có một ái lực bí ẩn giữa các linh hồn; một chuỗi những cái chấm,
chiếm hết gần nửa dòng, như đóng ấn vào dưới cái chân lý ấy. Tiếp theo là
mấy câu châm ngôn xác đáng một cách hiển nhiên, đến nỗi chúng tôi thấy
có bổn phận phải chép lại: “- Cuộc đời là gì? Một thung lũng đắng cay. -
Thế gian? Một đám người vô tri vô giác”. Tác giả bức thư lại cho rằng
mình đã nhỏ lệ tắm ướt những dòng chữ của một bà mẹ hiền chết những từ
hai mươi lăm năm về trước; nàng mời Tsitsikôp theo mình tránh vào sa
mạc, vĩnh viễn trốn khỏi những chốn đô hội và những hàng rào chật hẹp
làm người ta ngột ngạt vì thiếu khí trời và không gian; nàng đắm mình vào
một nỗi thất vọng bi đát nhất và kết thúc bằng bài tứ tuyệt như thế này:
Đôi chim cu sẽ chỉ cho chàng
Thi hài thiếp như băng giá lạnh.
Tiếng chim gù sẽ kể chàng hay
Rằng thiếp chết trong dòng lệ thảm.
Có lẽ các câu thơ cũng khập khiễng đấy; nhưng mà bức thư thì viết đúng
theo thị hiếu của thời đại. Nó không có địa chỉ người viết, chữ ký, ngày
tháng. Một lời tái bút thêm rằng tấm lòng người nhận phải đoán ra ai viết
cho mình và ngày mai mọi người sẽ đến dự buổi vũ hội của quan tỉnh
trưởng.
Câu chuyện làm cho Tsitsikôp băn khoăn suy nghĩ; việc người biên thư
giấu tên kích thích tính tò mò của y; y đọc lại bức thư hai lần và sau cùng
kêu lên: “- Ta muốn biết ai đã viết lá thư này!” Quả nhiên y đã cho đó là
một việc đúng đắn; sau khi suy nghĩ đến nó hơn một giờ, y dang hai tay ra,
nghiêng cái đầu, kết luận rằng: “- Lá thư khéo viết thật!”. Dĩ nhiên, lá thư
được gấp lại cẩn thận, cất vào cái tráp, cùng nằm với một tờ chương trình
rạp hát và một thiếp báo hỉ đã ở đấy từ bảy năm mà không hề đổi chỗ. Một
