nghịch ngợm; nhất là phải cố làm cho các thầy giáo và cấp trên bằng lòng.
Như vậy, giá có kém thiên tư, giá Chúa có không cho chút tài năng nào;
mày cũng tiến lên và vượt những đứa khác. Bạn bè, chớ có giao du; chúng
bạn chẳng bảo cho mày được cái gì hay đâu; giá có phải giao du thì đánh
bạn với những đứa con nhà giàu hơn cả, để khi cần chúng có thể giúp cho.
Đừng thết ai, đừng biếu ai cái gì; nhưng hãy làm cho kẻ khác phải biếu
mình. Nhất là phải tằn tiện, cóp nhặt cho nhiều kôpek: ở đời chẳng có gì
chắc chắn bằng. Một thằng bạn hay một kẻ thâm giao, sẽ bỏ rơi mày trước
tiên trong cơn hoạn nạn; chứ kôpek thì không bỏ mày trong bất cứ cảnh
ngộ nào. Có kôpek thì chẳng có gì mà không đạt được.”
Truyền xong những lời giáo huấn khôn ngoan ấy, ông bố lên đường trở lại
nhà; ông ta không bao giờ gặp lại con nữa, nhưng những lời ấy đã khắc sâu
vào tâm hồn đứa bé.
Ngay hôm sau, Paplutsa bắt đầu đi học. Nó không có thiên tư gì đặc biệt cả,
chỉ hơn người về tính cần cù và sạch sẽ; trái lại, nó tỏ ra rất hơn người về
một mặt khác, mặt thực tiễn. Nó hiểu ngay phải làm như thế nào và nó ăn ở
với bạn bè khéo đến nỗi bao giờ cũng chúng bạn thết nó; và không những
không thết lại, nhiều khi nó còn đem quà của chúng cho, giấu đi, rồi lát sau
thò ra bán lại cho chúng. Từ tấm bé, nó đã quen nhịn tất cả mọi thứ. Không
những chẳng tiêu một kôpek nào vào số tiền của bố cho, nó lại còn thêm
vào cho chẵn một trăm kôpek ngay từ cuối năm đầu; và về mặt ấy nó đã tỏ
ra khéo léo gần như phi thường. Trước tiên, nó lấy sáp nặn một con chim
khách, tô màu, rồi bán lại rất được giá. Xong nó lại lao vào những vụ đầu
cơ khác. Mua sẵn thức ăn ở ngoài chợ; vào lớp, nó ngồi cạnh các bạn con
nhà giàu và khi một đứa bắt đầu buồn nôn, - triệu chứng của đói - thì nó
liền dúi cho với cái vẻ tự nhiên như là vô tình, một mẩu bánh ngọt hay bánh
sữa; và cứ thế kích thích cho thèm; rồi bắt trả tiền nhiều ít tùy theo sự háu
đói của thằng bé. Nó bỏ ra hai tháng, không nghỉ, để huấn luyện một con
chuột nhắt nuôi trong một cái lồng gỗ con, tập cho con vật biết đứng hai
chân sau, nằm xuống, đứng lên theo lệnh; sau đấy nó đem bán cũng được
