nói chuyện mà một vạt áo của y hơi lệch, thì y vội vàng sửa lại cho ngay
ngắn và cố giữ lấy cho khỏi lệch nữa.
Nhưng, ngày hôm sau, rồi những ngày hôm sau nữa, cũng chẳng thấy giấy
má gì đem đến nhà cả. Người thỉnh cầu đâm ra suy nghĩ: “Này, chắc có
điều gì đây?”; anh ta hỏi dò thì người ta cho biết là phải cho bọn nha dịch ít
nhiều gì.
- Có phải tôi không cho đâu… tôi sẵn lòng đưa một rúp, hai rúp.
- Không, một rúp, hai rúp thế nào? Phải một tờ bạc trắng cơ đấy {
Giấy bạc
hai mươi rúp
}.
- Cho bọn nha dịch những một tờ bạc trắng cơ à? Người thỉnh cầu kêu lên
như thế và lại được người ta cho biết rõ ràng:
- Khoan hãy nổi nóng! Đúng như thế đấy, một rúp cho bọn nha dịch, còn lại
là phần quan trên.
Người thỉnh cầu kém tinh ý đánh bốp vào trán mình một cái và nguyền rủa
cái trật tự mới của sự thật, việc truy tầm những vụ hối lộ {
Kiểm duyệt thay
việc truy tầm những vụ hối lộ bằng những tục lệ mới
} và những kiểu cách
lịch sự của bọn công chức. Anh ta nghĩ: ngày trước ít ra người ta cũng biết
phải làm gì: người ta đút một tờ bạc đỏ {
Giấy bạc mười rúp
} cho lão thủ
trưởng, thế là công việc xong xuôi; ngày nay thì phải một tờ bạc trắng, mà
phải mất một tuần mới đoán ra được phải làm gì… “Vứt mẹ tấm lòng vô tư
và phẩm chất cao quý của bọn công chức đi!”. Người thỉnh cầu nói đúng,
thật thế; nhưng mà ngày nay, còn có ai là người ăn hối lộ nữa? Tất cả mọi
vị thủ trưởng đều thanh liêm, chính trực, hoàn thiện, hoàn mỹ; chỉ có bọn
thư lại, bọn ký lục là đồ ăn cắp mà thôi.
Sau đó ít lâu thì một trường hoạt động rộng hơn mở ra cho Tsitsikôp; một
ủy ban được lập ra để coi việc xây dựng một công thự khá quan trọng. Y
tham gia và tỏ ra một ủy viên hoạt động nhất. Các ủy viên bắt tay ngay vào
việc. Sáu năm trời họ quanh quẩn bên cái nhà; nhưng hoặc giả vì khí hậu
gây trở ngại, hoặc giả vì vật liệu kém phẩm chất, mà tòa nhà chưa bao giờ
thấy nhô lên khỏi móng. Trong lúc ấy, ở những nơi khác trong thành phố,
