NHỮNG LINH HỒN CHẾT - Trang 262

nghiệm già dặn của y, để tự vệ. Khi thì nhờ những cử chỉ duyên dáng; khi
thì nhờ những lời lẽ cảm động; khi thì nịnh hót, việc ấy chẳng bao giờ có
hại cả; lúc khác thì dùng sức thuyết phục của kim tiền và y đã khéo thu xếp,
nên đã khỏi bị lột hết phẩm hàm một cách ô nhục như ông bạn đồng liêu,
lại khỏi phải truy tố nữa. Nhưng mà phải từ giã cái vốn cóp nhặt được, với
mọi thứ vặt vãnh nhập từ nước ngoài; và tất cả những cái ấy đều tìm được
người ưa thích cả. Y chỉ còn giữ lại được mười nghìn rúp cất giấu riêng,
phòng những khi bất trắc, hai tá sơ mi vải Hà Lan mịn, chiếc britska thông
dụng của những kẻ độc thân và hai nông nô: xà ích Xêlifan và tòng bộc
Pêtruska; cuối cùng, vì từ tâm, các nhân viên thuế quan để lại cho y được
vẻn vẹn năm hay sáu bánh xà phòng con để giữ cho da dẻ tươi tắn.
Đó là cái tình cảnh của nhân vật của chúng ta lại bị sa sút vào! Đó là những
cơn bất hạnh trút xuống đầu y như mưa rào; đá đổ! Đó là cái mà y gọi là
“đau khổ trong sự nghiệp vì chân lý”. Bạn có thể nghĩ rằng sau những
giông tố, những sự thử thách, những bước thăng trầm, và những nỗi thất
vọng đến như thế; thì y sẽ rút lui với cái vốn con, vào cái cảnh tĩnh mịch,
an nhàn của một thị trấn nhỏ; để suốt đời sống lười biếng, không rời cái áo
ngủ vải bông và chỗ ngồi cạnh cửa sổ của một ngôi nhà con; ngày chúa
nhật ra hòa giải một đám mujik đả nhau ở cạnh nhà hay tiêu khiển bằng
cách xuống chuồng gà, tự tay nắn nắn con gà mái sắp đem hầm; rằng y sẽ
sống như vậy một cuộc đời không tiếng tăm, nhưng không phải không có
ích. Nhưng sự việc lại không như thế. Cũng phải công nhận rằng cá tính
của y thật là mãnh liệt, bất khuất. Sau tất cả những cái có thể, nếu không
giết chết được một con người, thì ít ra cũng làm cho nó phải nguội lạnh,
phải bị áp phục y vẫn hăng hái, không hề nhụt chí; thật là khó hiểu. Ngao
ngán, uất ức quá, y nguyền rủa tất cả thiên hạ; y nổi giận vì sự bất công của
số phận, phẫn nộ với sự bất công của loài người; tuy vậy y vẫn không thể
chừa mà không xoay sở cách khác được. Y nhẫn nại đến nỗi cái tính nhẫn
nại bất động của người Đức, nhờ vào sự lưu thông chậm chạp, lười biếng
của máu, mà so với cái nhẫn nại của y thì thật chẳng nghĩa lý gì cả. Trái lại,
máu của Tsitsikôp sôi sục; và phải rất nhiều nghị lực mới kìm hãm nổi tất
cả mọi manh tâm biểu hiện cái khí chất bồng bột của y ra ngoài. Y lập luận