ngoài, thì tác giả xin thú thực là không có gì trả lời cả {
Những lối nhận xét
như thế tuy Gôgôn đoán trước, nhưng sau này sẽ có thật; lúc Những linh
hồn chết đưa ra kiểm duyệt. Trong thư ngày 7 tháng giêng năm 1842 viết
cho Pletniôp. Gôgôn kể lại rằng: “Bây giờ, đây là ý kiến của các nhà kiểm
duyệt Âu châu, những người trẻ tuổi, từ nước ngoài về: “- Dù sao (một
người trong bọn tên là Krưlôp nói) giá tiền mà Tsitsikôp trả - hai rúp
rưỡi một đầu người - cũng làm cho linh hồn chúng ta phẫn nộ. Dĩ nhiên
giá tiền ấy chỉ để mua một cái tên ghi trên giấy; nhưng cái tên ấy là một
linh hồn, một linh hồn người; nó đã sống và có tồn tại. Ở Pháp, cũng
như ở Anh, sẽ không ai chấp nhận được điều ấy. Rồi đây không một
người ngoại quốc nào muốn đến nước ta nữa đâu”. Vì những ý kiến đại
khái như thế, hội đồng kiểm duyệt không cho Những linh hồn chết ra đời
}.
Phải chăng ngoài cái này ra. Có hai người chính trực sống ở một góc hẻo
lánh trên đất Nga. Một người, tên là Kifa Môkiêvits; tính tình hiền lành,
sống uể oải, thờ ơ; không ngó gì đến gia đình; cuộc đời chỉ hướng về việc
suy cứu, tư biện; và bận rộn về vấn đề sau này, mà ông ta gọi một cách
trịnh trọng, là một vấn đề triết học:
“- Đấy, những ác thú chẳng hạn, - vừa nói ông ta vừa đi đi, lại lại trong
phòng, - ác thú ra đời đều trần trụi cả. Tại sao lại trần trụi như thế? Tại sao
không như loài chim, tại sao lại không từ một quả trứng mà nở ra? Thật ra,
thật ra, càng đi sâu vào thiên nhiên, càng không nắm được gì hết”.
Kifa Môkiêvits nghĩ như vậy. Nhưng đó không phải là cái cốt yếu. Người
chính trực là Môkii Kifôvits, con ông ta {
Gôgôn thích đặt cho nhân vật
những cái tên oái oăm như vậy
}; đúng như thường nói ở nước Nga thì anh
ta là một bôgatưa {
Bôgatưa là người tráng sĩ trong văn học dân gian Nga
};
và trong khi ông bố mải suy nghĩ đến việc đời của các ác thú, thì bản chất
dồi dào sinh lực của tuổi hai mươi kia cứ nóng nảy đòi phô trương ra. Anh
ta chẳng biết làm cái gì nhẹ nhàng cả; lúc nào cũng do anh ta mà, hoặc có
người sái tay, hoặc có người dập mũi. Trong nhà cũng như quanh vùng, ai
thấy anh ta cũng phải chạy trốn, từ chị hầu buồng cho chí con chó giữ nhà;
anh ta đập nát cả giường của anh ta ra. Môkii Kifôvits như thế, nhưng thật
ra lại là một tâm hồn phúc hậu. Nhưng nó chưa phải là cái cốt yếu. Cái cốt
