NHỮNG LINH HỒN CHẾT - Trang 285

nghĩa của một tác phẩm tự đáy lòng viết ra, và người ta có thể trình bày
bóng tối và tình trạng thiếu ánh sáng đáng sợ dưới một hình thức khủng
khiếp như thế nào. Từ đấy tôi bắt đầu suy nghĩ cách làm giảm bớt cái ấn
tượng nặng nề mà Những linh hồn chết có thể để lại trong lòng người đọc.
Tôi nhận ra rằng có nhiều tính xấu không đáng để cho người ta tức giận; tốt
hơn là hãy cứ vạch hết cái hư không của nó ra. Tôi cũng muốn xem thử
người Nga ta sẽ nói thế nào khi đứng trước sự ti tiện của nó. Theo bố cục
của Những linh hồn chết đã được vạch ra từ lâu, thì những nhân vật có mặt
trong phần đầu của thiên trường ca chính là những con người vô nghĩa lý.
Song không thể vẽ thành những bức chân dung được, mà phải dồn vào các
nhân vật đó, dĩ nhiên là dưới một hình thức sa đọa hơn; những nét mượn
của những kẻ hay tự cho mình tốt hơn kẻ khác. Ngoài những nét của bản
thân tôi ra, ở đây có thể tìm thấy những nét của các bạn tôi. Có một số nét
vốn là của anh; tôi sẽ chỉ cho anh thấy khi nào việc đó có thể bổ ích cho
anh; và từ bây giờ cho đến lúc ấy thì tôi sẽ giữ kín. Tôi đã phải tước của tất
cả những người tốt mà tôi biết, những cái đê hèn và xấu xa ngẫu nhiên thấy
có ở họ, để đem trả lại cho các chủ nhân chính đáng của nó. Anh đừng hỏi
tôi tại sao phần đầu lại phải chứa toàn những nét đê tiện và đưa lên sân
khấu toàn những kẻ dung tục; các tập sách sau sẽ trả lời anh rõ. Tuy có bao
nhiêu khuyết điểm như vậy, phần đầu cũng đã có công hiệu: nó đã làm cho
mọi người căm ghét các nhân vật của tôi và cái vô nghĩa lý của chúng; nó
đã gây nên một sự bất mãn đối với bản thân và một cảm giác buồn buồn mà
tôi cho là cần thiết. Tạm thời tôi thấy như thế đã là đủ. Dĩ nhiên, cái công
hiệu đó sẽ lớn hơn, nếu tôi chịu khó gọt giũa cho cuốn sách hoàn chỉnh
hơn, chứ đừng vội đem xuất bản. Vì chưa tách hẳn ra khỏi bản thân tôi
được, cho nên các nhân vật của tôi chưa có một cuộc sống thật là độc lập.
Tôi chưa đặt được cho chúng đứng thật vững trên cái mảnh đất mà rồi đây
sẽ là đất của chúng; tôi chưa bao bọc chúng trong một bầu không khí có
tính chất Nga đầy đủ. Cuốn sách này là một tác phẩm đẻ non; nhưng cái
tinh thần chủ đạo đã bắt đầu toát ra được chút ít và việc xuất bản vội vàng
như vậy cũng có thể có ích cho tôi, ở chỗ nó khiến cho các bạn đọc nảy ra ý
mách bảo tôi những điều nhầm lẫn, mà tôi đã có thể phạm phải trong khi