giáo sư sử học ở Học viện ái quốc cho nữ sinh, năm 1834 làm phụ giảng
môn lịch sử Trung cổ thế giới ở trường Đại học Pêterbua
}.
Hình như mọi việc đều góp sức làm cho chàng nên người. Hồi mới mười
hai tuổi, chàng là một cậu bé nhanh trí, vừa mơ mộng, vừa ốm yếu, được
gửi vào một trường học do một con người xuất chúng điều khiển. Là một
thần tượng của giới thanh niên, là mẫu mực của các nhà mô phạm, ông
Alexanđr Pêtrôvits vô giá ấy, vốn có cái tài thấu hiểu được bản chất con
người. Ông ta am hiểu tính cách Nga và tâm hồn trẻ biết chừng nào! Ông ta
biết khích lệ chúng tài tình làm sao! Không có một ông tướng nghịch nào
mà sau khi làm điều dại dột là không đến thú hết tội với ông. Hơn nữa, gặp
ông xong, chúng ra về lòng tràn đầy phấn khởi, chỉ mong lập công chuộc
tội. Ngay đến những lời quở trách của Alexanđr Pêtrôvits cũng có một cái
gì khích lệ lòng người; ông ta gọi tham vọng là động cơ của các năng
khiếu, cho nên ông cố gắng kích thích nó. Với ông ta thì đừng nói chuyện
hạnh kiểm làm gì, ông ta thường nói:
“- Tôi đòi hỏi trí thông minh, chứ không cần gì khác. Ai mơ ước làm người
thông minh thì không có thì giờ làm điều ngu xuẩn; những việc ngu xuẩn
phải tự mất đi”.
Quả đúng như thế. Đứa trẻ nào không cố gắng tự sửa chữa thì sẽ bị bạn bè
khinh rẻ. Những đứa ngu dốt và đần độn phải chịu nhận những biệt hiệu hết
sức nhục nhã mà các bạn ít tuổi nhất đặt cho, không dám động đến lỗ chân
lông của chúng.
- Ông làm thế khí quá đấy! - Có nhiều người bắt bẻ - những đứa có thiên tư
rồi trở nên láo xược mất.
- Không đâu, ông đáp; tôi không giữ lâu những đứa trẻ không có thiên tư,
chúng chỉ cần theo một lớp là đủ; còn đối với bọn học trò giỏi, tôi có một
lớp bổ túc.
Thật vậy, tất cả các trẻ có thiên tư đều theo lớp này. Mọi ý nghĩ của chúng,
dù nhỏ nhặt đến đâu, ông cũng đều biết rõ; ông có vẻ như chẳng trông thấy
gì hết; nhưng tựa hồ một pháp sư nấp trong một chỗ ẩn bí mật, ông quan sát
