Số giáo viên làm việc với ông rất ít, và phần nhiều các môn học đều do ông
dạy lấy. Không dùng những từ ngữ cầu kỳ, không đưa ra những lời biện
luận khoa trương; ông biết cách truyền đạt cái linh hồn của một ngành khoa
học và làm cho các học viên, dù nhỏ tuổi cũng hiểu được sự bổ ích của nó.
Vả chăng ông chỉ dạy những khoa học có thể đào tạo được những người
công dân. Một phần lớn các buổi học của ông dành để kể cho học trò nghe
những gì đang đợi họ khi họ rời ghế nhà trường; ông mô tả sự nghiệp tương
lai của họ một cách hay ho đến nỗi chưa chi họ đã tưởng tượng thấy mình
đang sống trong sự nghiệp đó. Ông không che giấu gì hết. Ông trình bày
hết sức thẳng thắn những nỗi thất vọng, những trở ngại, những sự cám dỗ,
những cạm bẫy đang mai phục họ. Ông biết rõ hết, và có thể tưởng chừng
như ông đã trải qua đủ các nghề nghiệp, đủ các chức vụ. Không biết có
phải vì một tham vọng sớm nẩy nở, hay vì ngay đôi mắt của nhà giáo dục
vô song ấy cũng như đang nói với các thính giả: Tiến lên! Một câu nói quen
thuộc đối với người Nga và có khả năng thực hiện những điều kỳ diệu
trong cái tâm hồn nhạy cảm của họ? Dù thế nào chăng nữa, thì ngay từ
những bước đầu trên con đường sự nghiệp, các môn đệ của ông đều chỉ
xăm xăm tìm những sự khó khăn, nóng lòng muốn ra tay hành động ở nơi
nào đầy những trở ngại, ở nơi nào cần tỏ rõ một chí khí phi thường. Học trò
của ông đào tạo rất ít; nhưng toàn là những nhân cách có thể chịu đựng mọi
thử thách. Ở những chức vụ bấp bênh nhất, họ cũng giữ vững được tiết
tháo; trong khi những kẻ khác có tư chất hơn, lại nản chí, buông xuôi tất cả,
vì những trở ngại vụn vặt, hoặc giả rơi vào trạng thái dửng dưng, lười
biếng, trở thành mồi ngon của bọn bịp bợm và bọn ăn hối lộ. Còn như họ
thì vẫn không hề nao núng; được những khó khăn tôi luyện, họ có ảnh
hưởng mạnh mẽ ngay cả đối với những kẻ có tâm địa xấu xa nhất.
Ông thầy lỗi lạc ấy đã khiến Anđrêi Ivannôvits phải hân hoan, sùng mộ biết
nhường nào! Chỉ nghĩ rằng mình có thể được theo học lớp cao nhất thôi,
quả tim đầy nhiệt huyết của cậu bé giàu tham vọng đã đập rộn ràng; cho
nên năm mười sáu tuổi, khi đã vượt qua chúng bạn và được xét là xứng
đáng được nhận vào lớp này, Tentietnikôp không dám tin rằng mình lại có
