cái diễm phúc đó. Liệu có thể tìm đâu ra một người giáo dục hơn thế cho
chàng thiếu niên của chúng ta? Thế nhưng đến khi chàng được thấy ước
vọng tha thiết nhất của mình sắp thành sự thực, thì nhà giáo dục vô song
kia - người mà chỉ cần khen một câu chàng cũng đã bồi hồi xúc động - lại
lâm bệnh và ít lâu sau thì qua đời. Anđrêi Ivannôvits chết điếng đi được.
Thật là một tổn thất kinh khủng, tổn thất đầu tiên trong đời Anđrêi
Ivannôvits.
Trong trường mọi sự đều thay đổi. Kẻ kế tục Alexanđr Pêtrôvits là một ông
Fiôđô Ivannôvits nào đấy, một người phúc hậu và nhiệt thành, nhưng đầu
óc đầy những tư tưởng khác hẳn. Thoạt tiên ông ta ấn định ra những quy
tắc bề ngoài, bắt các học sinh tuyệt đối im lặng và lúc nào cũng phải đi
từng đôi một; ông ta thân hành đo khoảng cách giữa từng đôi. Khi ngồi ăn,
ông ta xếp học sinh ngồi theo vóc người cao thấp, chứ không phải theo mức
độ thông minh; thành thử những miếng ngon, miếng bổ đều được dành cho
bọn dốt đặc; còn các học sinh ưu tú thì chỉ được gặm xương. Những việc
đó gây nên những tiếng xì xào bất mãn, nhất là khi ông giám đốc mới, như
để thách thức người cũ, tuyên bố rằng dưới ánh mắt ông ta thì trí thông
minh và những bước tiến trong học tập không đáng kể, rằng ông ta chỉ coi
trọng hạnh kiểm mà thôi, rằng nếu có một học sinh nào học dốt nhưng hạnh
kiểm tốt, thì ông còn thích hơn là một học sinh có thiên tư xuất chúng.
Nhưng Fiôđô Ivannôvits không làm cho học sinh có hạnh kiểm tốt được.
Bọn trẻ bắt đầu nghịch ngầm. Ban ngày thì nề nếp đâu đấy, nhưng đêm đến
là nghịch vỡ trời.
Trong lớp cao nhất, mọi thứ cũng đều bị ông ta đảo lộn lên cả. Với những ý
định rất tốt, ông ta đưa vào một mớ những cải cách tai hại. Ông ta mời
thêm thầy giáo có những tư tưởng và quan niệm mới. Họ trút tới tấp lên đầu
thính giả cả một mớ danh từ lạ tai, họ tỏ ra thông hiểu những học thuyết
mới mẻ nhất, trình bày những học thuyết ấy một cách rất minh xác và nhiệt
thành; nhưng hỡi ôi! Khoa học của họ thiếu hẳn sự sống và vẫn chỉ là một
mớ từ ngữ chết. Nói tóm lại, mọi việc đều rối tung lên. Lòng tôn kính
