NHỮNG LINH HỒN CHẾT - Trang 365

- Và sở dĩ tôi quyết định làm những việc đó, là vì không làm thì sẽ có nhiều
dân lao động chết đói, do mất mùa, nhờ ơn các ngài trang chủ sính công
nghệ đã quên mất thời vụ gieo hạt. Những xưởng chế tạo như thế thì ở ấp
tôi chẳng thiếu đâu chú ạ. Mỗi năm lại mọc thêm một cái, tùy theo cái khối
những rác, bã ùn lại. Ai mà chăm chú theo dõi việc làm ăn của mình thì có
thể thu lợi từ mỗi cái rác, bã mà thường người ta vứt đi, cho là vô ích! Vì
tôi có xây dựng những lâu đài có hàng cột với mặt hiên tam giác để dùng
những cặn bã ấy đâu.
- Thật là phi thường!... Lạ nhất là mỗi thứ cặn bã đều có thể sinh lợi,
Tsitsikôp nói.
- Phải, nhưng với điều kiện là phải nhìn nhận sự việc một cách đơn giản, có
thế nào cứ biết như thế. Khốn thay, ai nấy đều muốn làm người thợ cơ khí
kia; ai nấy đều muốn mở tráp với một thứ khí cụ gì đó trong khi cứ thế tráp
cũng đã mở ra rồi. Pêtukh lại đi cả sang Anh về việc ấy nữa! Rõ đồ ngốc…
Làm như là đi ngoại quốc về một chuyến không ngu hơn trước gấp trăm lần
đi à?
Nói đoạn, Kôxtanjôglô tức giận khạc nhổ.
- Kìa, anh Kôstantin, anh lại nổi giận rồi; bà vợ lo lắng trách chồng. Anh
cũng biết là như thế rất có hại cho anh kia mà!
- Thấy những chuyện như thế thì dễ có tấm lòng người Nga nào mà không
sôi lên vì căm phẫn? Ngày nay cái phẩm chất Nga đang hỏng đi, thật đáng
phàn nàn; bây giờ nó đã nhuốm chủ nghĩa Đông Kysôt, điều trước kia chưa
bao giờ thấy! Say mê học vấn chăng? Người ta liền trở thành một Đông
Kysôt của học vấn; người ta mở những trường học mà đến một thằng ngu
cũng không tưởng tượng nổi. Trường sẽ đào tạo ra những kẻ vô tích sự, dù
ở thành thị hay ở thôn quê cũng chẳng được việc gì; những đứa say rượu
mồm diễn thuyết về ý thức tự trọng. Làm việc từ thiện chăng? Người ta liền
thành ra một Đông Kysôt của lòng vị tha; người ta tiêu bạc triệu để dựng
lên những bệnh viện kỳ quái, những tòa nhà đầy những cột, tự mình làm
mình khánh kiệt và không đầy một tuần lễ, tất cả những người giúp việc
đều ra đứng đường, túi không có được một kôpek. Thật là một thứ từ thiện
đẹp đẽ.