NHỮNG LINH HỒN CHẾT - Trang 94

Suốt lúc diễn ra cái trò tập ngựa ấy, Tsitsikôp chăm chú ngắm người lạ mặt
trẻ tuổi. Y nhiều lần muốn nói chuyện với cô ta, nhưng không tìm được dịp
gợi chuyện thì hai người khách đã đi rồi; cái đầu đẹp đẽ có những nét thanh
tú đã tan đi như một ảo ảnh; chỉ còn lại có con đường cái, chiếc britska, ba
con ngựa mà bạn đọc rất quen, Xêlifan, Tsitsikôp với cánh đồng không trơ
trụi bao la.
Khắp nơi trong thiên hạ này, từ các tầng lớp hạ lưu sống tối tăm nơi cáu
ghét, đến cái giới thượng lưu khô cóng lại trong một nỗi buồn chán u uất và
hợp cách, mỗi một người ít nhất bình sinh cũng có một lần gặp gỡ đánh
thức dậy trong lòng họ những tình cảm, từ trước không hề biết đến. Giữa
những nỗi sầu muộn dệt thành cuộc đời của chúng ta, một lúc nào đấy, thế
nào cũng lóe lên một ánh chớp vui thú. Cũng như có lúc, một cỗ xe, choáng
lộn, dây thắng mạ vàng, ngựa kéo hăng hái, cửa kính sáng rực, phi nước đại
qua một thôn xóm nghèo khổ ở nơi heo hút và dân làng, xưa nay chỉ biết có
chiếc xe bò tồi tàn của họ, rất lâu vẫn ngả mũ, há hốc mồm đứng nhìn mà
không thấy rằng cỗ xe đã biến mất rồi. Cô gái tóc vàng cũng vậy, nàng hiện
ra trong cuốn truyện của chúng ta bất ngờ và chỉ một khoảnh khắc. Nhưng
giá ở địa vị Tsitsikôp là một thanh niên, kỵ binh, sinh viên hay là kẻ mới
vào đời bình thường, - thì lạy Chúa tôi - tâm hồn họ đã phải bừng tỉnh, phải
xao xuyến biết nhường nào! Họ sẽ tần ngần đứng lặng giờ lâu, đôi mắt đắm
nhìn cõi xa xăm, không nghĩ gì đến đoạn đường còn phải đi vì đã quên hết
cả mọi thứ ở đời, bắt đầu từ chính bản thân họ.
Nhân vật của chúng ta, chẳng trẻ trung gì nữa, nên không phấn khích dễ
dàng như vậy. Điềm đạm và thận trọng là thói thường của y; tuy vậy y cũng
phải suy nghĩ; nhưng ý nghĩ của y theo một cái dòng có giới hạn rõ rệt hơn,
thiết thực hơn: “Người đâu mà đẹp đến thế!”. Y vừa nghĩ, vừa lấy một dúm
thuốc lá trong hộp ra hít. “Nhưng mà nói thật ra, tại sao cô em lại làm cho
người ta ưa thích đến như vậy? Tại vì, mới ra khỏi ký túc xá từ hôm qua
thôi, nàng chưa có một cái nào trong những thói xấu của người đàn bà;
chẳng điệu bộ tí nào, chẳng kiểu cách tí nào. Giản dị như một đứa trẻ, nàng
nghĩ gì nói nấy, thích lúc nào thì cười lúc ấy. Người ta có thể biến nàng
thành cái gì cũng được. Nàng sẽ thành một người tuyệt diệu hay một kẻ thô