nghìn loài hoa mà cha chưa bao giờ biết, chưa bao giờ thấy, hoặc là, có một
số loài hoa chỉ có trong sách vở, và người ta không thể sống mãi trong sách
vở. Cha còn bảo rằng có ngày hai tay phải vốc đầy cuộc sống và tất cả
những vẻ đẹp của nó.
Tôi suýt nói là đối với tôi thì ngược lại, là ngày nào tôi cũng cảm thấy
chán đời và giả sử như có những cuốn sách có thể an ủi tôi thì tôi đã nhảy
xổ vào đó. Nhưng khi hai người quá khác xa nhau, nói cũng bằng thừa. Tôi
đã im lặng. Và chúng tôi đã bắt tay nhau.
Sau đó, tôi không thể nói là tôi hay nghĩ đến cha Lurant. Nhưng thỉnh
thoảng tôi vẫn nhớ ông ấy. Edmond Gachentard, bạn đồng nghiệp già của
tôi, ngoài khẩu cạc bin ra còn cho tôi một số hình ảnh về các xứ sở da vàng
này. Tôi không nói đến những hình ảnh trên giấy, tôi nói đến những hình
ảnh khắc ghi trong trí nhớ.
Thời trai trẻ, Gachentard đã từng tham gia đạo quân viễn chinh ở Bắc
Kỳ. Khi về, ông mang theo một cơn sốt đã khiến ông trắng hếu như tỏi tây
và run như cầy sấy, một cái thẩu cà phê xanh ông vẫn giữ trong nhà như
một di vật, một bức ảnh ông để trên bàn ăn, trong bức ảnh đó ông mặc quân
phục đứng trước các ruộng lúa. Đôi mắt ông thường đờ đẫn, lơ đễnh khi
mơ tưởng đến những vùng đất ấy, mơ tưởng đến những gì ông đã kể tôi
nghe: đến những đêm có tiếng ếch nhái ộp oạp du dương, đến cái nóng làm
cho cơ thể nhễ nhãi mồ hôi, đến dòng sông lớn cuốn theo nào là cây rừng,
nào là xác dê, nào là hoa súng, nào là rau muống bị sóng giật ra khỏi bờ.
Thậm chí có những khi Gachentard minh hoạ cho tôi những điệu nhảy của
đàn bà con gái, những động tác múa duyên dáng, ngón tay uốn cong, mắt
lúng liếng trong tiếng sáo trầm bổng. Ông vừa bắt chước tiếng sáo bằng
cách huýt gió vừa làm điệu bộ thổi vào cái cán chổi.
Thỉnh thoảng, tôi thấy cha xứ trong khung cảnh đó, hai cánh tay chất đầy
những loài hoa lạ, đầu đội chiếc mũ thuộc địa, mình mặc chiếc áo dòng
