Nhưng gương mặt của bức chân dung không có vẻ phản đối tôi cho lắm,
chỉ vừa ngạc nhiên, vừa tỏ ra khoan dung. Tôi nghĩ là tôi đã nói chuyện với
bà ấy, tôi không biết là tôi đã nói với bà ấy những gì nữa, mà điều đó cũng
không mấy quan trọng. Đó là một người đã chết ở thời khác. Quần áo, tóc
tai, dáng vẻ, điệu bộ khiến cho bà như trở thành một hiện vật lộng lẫy và dễ
vỡ được trưng bày trong một viện bảo tàng bị lãng quên. Gương mặt của bà
gợi cho tôi những gương mặt khác, nhưng đó là những gương mặt xoay
vòng, luôn vận động, phù du, mơ hồ với những đường nét luôn luôn biến
đổi, khi già đi, khi trẻ lại, đến nỗi mà trong điệu nhảy xaraban này, tôi
không thể cho một gương mặt nào đó dừng lại để nhìn, để nhận.
Tôi ngạc nhiên là ông Kiểm sát trưởng chưa bao giờ gỡ bức tranh này
xuống. Có lẽ tôi không thể sống nổi với một hình ảnh to lớn của Clémence
án ngự trước mắt tôi hàng ngày, hàng giờ như thế. Các bức chân dung của
nàng tôi đã huỷ hết thảy, huỷ đến bức cuối cùng, huỷ đến bức nhỏ nhất.
Một hôm tôi đã ném hết thảy những bức ảnh dối lừa này vào lửa cho dù
trên mỗi bức nàng vẫn cười tươi rạng rỡ. Tôi biết là nếu tôi giữ những tấm
ảnh đó, nếu tôi cứ nhìn ngắm chúng như thế thì nỗi sầu muộn của tôi sẽ
tăng thêm mà thôi, như thể người ta chất thêm đồ lên một chiếc xe đã quá
tải với nguy cơ làm cho nó đổ nhào xuống hố.
Nhưng suy cho cùng, có thể Destinat không còn thấy bức tranh lớn này
nữa, nó đã trở thành một bức vẽ hơn là bức chân dung của người đàn bà mà
ông ấy đã yêu và đã mất? Có thể ông ấy đã tận dụng sự tồn tại của viện bảo
tàng này, một sự cứu rỗi làm cho người ta không bao giờ mủi lòng khi nhìn
những gương mặt dưới những lớp sơn vì người ta nghĩ là những gương mặt
đó chưa bao giờ sống như tất cả chúng ta, chưa bao giờ thở, chưa bao giờ
ngủ, chưa bao giờ toát mồ hôi hay khổ đau buồn chán?
Những cánh cửa chớp hơi chúc xuống đem lại cho cả gian phòng một
bóng râm dễ chịu. Mọi thứ đều ngăn nắp, trật tự, hoàn hảo như đang chờ
