nhân thì không mong muốn gì hơn, họ thấy thật kỳ khi phải đái trong bệ xí
chứ không còn đái trong một chiếc hố đen ngòm được khoét từ một tấm gỗ
thông. Những trang trại bỏ hoang, những chỗ hiếm hoi còn sót lại thì dồn
vào một chỗ, ôm lấy nhau, chen chúc nhau quanh nhà thờ. Như có phản xạ,
những trang trại này kết hợp hài hoà giữa những bức tường cũ rích và
những cửa sổ thấp lè tè. Qua những cánh cửa kho hé mở, mùi chua chua
của phân chuồng và sữa đông thoát ra ngoài.
Người ta cũng đã đào cho chúng tôi hai dòng kênh, một to một nhỏ.
Kênh to là dành cho những chiếc xà lan chở than và đá vôi đến và đưa natri
cacbonat đi. Kênh nhỏ tiếp nước cho kênh to phòng khi thiếu nước. Những
công trình này đã kéo dài đến mười năm trời. Có những ông đeo cà vạt đi
dạo khắp nơi, tiền khi nào cũng đầy túi và đổ xô mua đất. Vào thời gian
này, có người có thể say khướt cả tháng trời vì những tay lắm bạc đó sẵn
sàng bỏ tiền chiêu đãi. Rồi một ngày, không ai thấy họ nữa. Họ đã ra đi.
Thành phố đã thuộc về họ. Mọi người đã tỉnh rượu. Sau đó thì phải làm
việc thôi. Làm việc cho họ.
Để trở lại câu chuyện Lâu đài, thành thật mà nói đó là tòa nhà uy nghi
nhất thị trấn. Ông già Destinat, tôi muốn nói là người cha ấy, đã cho xây lâu
đài đó ngay sau thảm hoạ Sedan. Và lão không sợ tốn tiền. Ở quê tôi, nếu ít
nói thì người ta thích áp đặt bằng những cách khác. Ông Kiểm sát trưởng
luôn ở Lâu đài đó. Còn hơn thế: ông ta đã sinh ra và qua đời tại đó.
Lâu đài này rộng mênh mông, vượt quá tầm vóc con người. Hơn thế nữa,
gia đình Destinat chưa bao giờ đông người cả. Lão Destinat từ khi có thằng
con trai đã ngưng ngay máy đẻ. Danh thuận ngôn chính thì ông đã thoả
mãn rồi. Nhưng điều này đã không ngăn cản ông vỗ béo những đứa con
hoang rất dễ thương. Ông cho những đứa con ngoài giá thú này một đồng
tiền vàng cho đến khi chúng tròn hai mươi tuổi. Khi chúng hai mươi mốt
tuổi, ông viết cho chúng một bức thư giới thiệu đồng thời cho chúng một
cái đá tượng trưng vào mông để chúng đi thật xa để kiểm tra xem trái đất
