cõi lòng tất cả những người khác, thì sẽ có nhiều kẻ muốn đi xuống
hơn là những kẻ muốn trèo lên. Suy nghĩ này, mà chân lý khiến ta kinh
ngạc, và không có gì là thái quá, đã giúp tôi rất nhiều trong đời để tôi
ở vị trí của mình một cách an bình, ông cung cấp cho tôi những khái
niệm đúng đầu tiên về sự chính trực, mà đặc tính khoa trương của tôi
chỉ nắm bắt được ở trạng thái quá đáng của nó. Ông làm cho tôi thấy
rằng nhiệt hứng của những đức tính cao thượng ít thông dụng trong xã
hội, rằng khi lao mình lên quá cao thì dễ bị rơi ngã; rằng tính liên tục
của những bổn phận nhỏ luôn được hoàn thành trọn vẹn đòi hỏi sức
lực không kém những hành vi anh hùng; rằng ta sẽ sử dụng được điều
ấy hiệu quả hơn để có vinh dự và hạnh phúc; và luôn luôn được mọi
người quý trọng thì vô vàn đáng giá hơn là đôi khi được họ ngưỡng
mộ.
Để xác lập bổn phận của con người rất cần phải đi ngược lên căn
nguyên của các bổn phận ấy. Vả chăng, cái bước tôi vừa đi, mà tình
trạng hiện thời của tôi là kết quả, dẫn dắt chúng tôi đến chỗ nói về tôn
giáo. Các vị đã hiểu rằng ông Gaime chính trực là nguyên mẫu của
Linh mục trợ tế miền Savoie, ít ra cũng một phần lớn. Chỉ có điều, sự
thận trọng buộc ông phải nói một cách dè dặt hơn, ông phát biểu ít
công nhiên hơn về một số điểm; nhưng những phương châm của ông,
những cảm nghĩ, những khuyến cáo của ông đều đúng như vậy, cho
đến cả lời khuyên tôi hãy trở về tổ quốc, tất cả như tôi đã diễn tả sau
đó với công chúng. Bởi vậy, không dài dòng về những cuộc chuyện trò
mà ai nấy đều có thể thấy được đại ý, tôi sẽ chỉ nói rằng các bài học
của ông, hiền minh, nhưng mới đầu không có hiệu quả, là một mầm
mống của đức độ và tôn giáo trong lòng tôi, tại đó mầm mống này
không bao giờ lụi đi, và để đơm hoa kết trái, chỉ chờ đợi sự chăm sóc
của một bàn tay yêu dấu hơn
