Khoảng thời gian này là một trong những thời gian tôi sống trong tình
trạng an tĩnh nhất, mà tôi nhớ lại với nhiều vui thích nhất. Trong
những cảnh huống khác nhau mà tôi đã trải, một vài cảnh huống được
ghi dấu bằng một cảm giác hết sức an lạc, đến mức giờ đây khi hồi
tưởng tôi cảm thấy an lạc như thể mình vẫn đang ở đó. Chẳng những
tôi nhớ lại các thời gian, địa điểm, những con người, mà tất cả các vật
xung quanh, thời tiết, mùi hương, màu sắc, một ấn tượng địa phương
nào đó chỉ cảm nhận thấy tại nơi này, và hồi ức sống động lại mang tôi
về đó. Thí dụ, tất cả những gì mọi người diễn tập ở ca đội, tất cả
những gì mọi người hát ở dàn đồng ca, tất cả những gì mọi người làm
ở đó, y phục đẹp và cao nhã của các linh mục phụ tá, áo lễ của các linh
mục, mũ của tu sĩ hát kinh, gương mặt của các nhạc công, một ông thợ
mộc già chân khập khiễng chơi đại vĩ cầm, một tu sĩ bé nhỏ tóc vàng
chơi vĩ cầm, mảnh áo thầy tu rách mà sau khi gác kiếm ông Le Maître
mặc ra ngoài y phục thế tục, và tấm áo lễ mỏng nhẹ đẹp đẽ mà ông
trùm lên trên các áo quần rách rưới để đi đến dàn đồng ca; niềm kiêu
hãnh của tôi khi cầm ống sáo nhỏ, đến đứng trong đội nhạc tại giảng
đàn để chơi một khúc độc tấu ngắn mà ông Le Maître đã cố ý soạn
riêng cho tôi, bữa tối ngon lành chờ đợi chúng tôi sau đó, sự ngon
miệng của chúng tôi, sự tụ hội của những thứ được nhớ lại một cách
sống động đã hàng trăm lần làm tôi say mê vui sướng trong hồi ức,
ngang bằng và nhiều hơn trong hiện thực. Tôi vẫn luôn giữ một niềm
thương mến dịu dàng với một điệu nhạc Conditor alme siderum
theo thể thơ iambe, vì một sáng chủ nhật kỳ trai giới trước lễ Giáng
sinh, từ trong giường tôi nghe hát khúc thánh ca này trước khi trời
sáng trên bậc thềm giáo đường, theo một nghỉ lễ của nhà thờ này. Cô
Merceret, hầu phòng của má, biết nhạc đôi chút: tôi sẽ chẳng khi nào
quên một bản thánh ca nhỏ bằng tiếng Latin Afferte
Maître để tôi hát cùng cô, và nữ chủ nhân của cô lắng nghe hết sức vui
thích. Rốt cuộc là tất cả, cho đến chị đầy tớ Perrine tốt bụng, hết sức
thực thà chất phác, mà bọn trẻ ở dàn đồng ca làm cho bực tức rất
