rượu cũng như vậy. Điều này ảnh hưởng đến sức khỏe ông và cuối
cùng đến tính tình: đôi khi ông hay bực bội và dễ mếch lòng. Không
thể thô tục, không thể thiếu sót với bất kỳ ai, ông chưa bao giờ nói một
lời khó chịu, ngay cả với một đứa trẻ trong dàn đồng ca; nhưng mọi
người cũng không được thiếu sót với ông, và như thế là đúng. Cái dở
là do ít tài trí, ông không phân biệt được các giọng điệu và các tính
cách, và thường giận vì chuyện không đâu.
Giáo đoàn cũ của Genève, mà xưa kia bao vị vương công và giám
mục lấy làm vinh dự được gia nhập, trong cảnh lưu vong đã mất đi vẻ
huy hoàng ngày trước, nhưng vẫn duy trì sự kiêu ngạo. Để được thu
nạp vào giáo đoàn, vẫn phải là quý tộc hoặc tiến sĩ trường Sorbonne,
và nếu như có một niềm tự phụ có thể tha thứ được, sau niềm tự phụ
do giá trị cá nhân, thì đó là niềm tự phụ do dòng dõi. Vả chăng tất cả
các giáo sĩ có những người thế tục làm thuê cho mình thường đối xử
với họ một cách khá ngạo mạn. Các linh mục phụ tá thường đối xử
như vậy với ông Le Maître tội nghiệp. Nhất là tu sĩ chỉ huy đội ca, tên
là De Vidonne, vả chăng là một người rất phong nhã, nhưng quá tự
mãn về dòng dõi quý tộc, không phải bao giờ cũng có với ông sự trọng
thị mà tài năng của ông đáng được hưởng; còn ông chẳng sẵn lòng
chịu đựng những khinh mạn ấy. Trong tuần lễ thánh năm nay, họ có
một sự bất hòa gay gắt hơn bình thường tại một bữa tiệc tối theo
truyền thống mà đức giám mục đãi các linh mục phụ tá, và bao giờ
ông Le Maître cũng được mời. Tu sĩ De Vidonne làm vài điều vô
nguyên tắc đối với ông, và nói với ông một lời tàn nhẫn nào đó mà
ông không chịu đựng nổi; ông lập tức quyết định bỏ đi vào đêm hôm
sau, và không gì có thể khiến ông đổi ý, mặc dù bà De Warens, mà
ông đến chào từ biệt, đã làm hết cách để ông nguôi dịu. Ông không thể
từ bỏ cái thú trả thù những kẻ hà hiếp mình, bằng cách để họ gặp khó
khăn lúng túng trong dịp lễ Phục sinh, thời gian mà người ta cần đến
ông nhiều nhất. Nhưng điều làm cho chính ông lúng túng là toàn bộ
