Quyển Bốn
T
ôi đến nơi, và tôi không thấy bà nữa. Hãy hình dung xem tôi kinh
ngạc và đau đớn như thế nào! Chính khi ấy nỗi ân hận vì đã hèn nhát
bỏ rơi ông Le Maître bắt đầu day dứt; nỗi ân hận ấy còn gay gắt hơn
nữa khi tôi được biết tai họa xảy đến với ông. Hòm bản nhạc, chứa
đựng toàn bộ tài sản của ông, cái hòm quý báu, được cứu thoát với bao
nhọc nhằn, đã bị tịch thu khi đến Lyon, do bá tước Dorian sắp xếp,
giáo đoàn đã viết thư cho ông ta để báo trước về việc hòm được lén lút
mang đi. Le Maître đã uổng công đòi lại tài sản của mình, phương tiện
kiếm ăn của mình, công trình cả đời mình. Quyền sở hữu cái hòm đó ít
ra cũng là vấn đề tranh tụng; chẳng hề có tranh tụng. Chuyện được
giải quyết ngay tức khắc theo luật của kẻ mạnh hơn, và Le Maître tội
nghiệp mất đi như vậy kết quả của tài năng, công trình của tuổi xuân,
và phương tiện sinh sống của tuổi già.
Chẳng thiếu một điều gì trong miếng đòn giáng vào tôi để nó
thành nặng nề không chịu nổi. Nhưng tôi đang ở độ tuổi mà những
đau buồn lớn ít sức chi phối, và tôi lập tức tạo ra những điều an ủi. Tôi
chắc ít lâu nữa sẽ được tin tức của bà De Warens, mặc dù tôi không
biết địa chỉ của bà và bà chẳng hay là tôi đã trở lại; còn về việc bỏ ông
Le Maître mà đi, xét hết nhẽ, tôi thấy nó không quá ư tội lỗi. Tôi đã
hữu ích với ông trong cuộc rút lui; đó là sự giúp đỡ duy nhất tùy thuộc
vào tôi. Nếu tôi ở lại với ông tại Pháp, tôi chẳng làm được cho ông
khỏi bệnh, tôi chẳng cứu được cái hòm của ông, tôi chỉ làm ông phải
chi phí gấp đôi mà không thể giúp được ông việc gì hết. Lúc ấy tôi
nhìn nhận sự việc như thế; giờ đây tôi nhìn nhận nó theo cách khác.
