người nổi tiếng cùng họ với cậu
từng ở phòng này: chỉ tùy thuộc vào
cậu việc cậu thay thế ông hoàn toàn, và khiến cho một ngày kia mọi
người nói Rousseau đệ nhất, Rousseau đệ nhị.” Sự tương hợp này, mà
khi đó tôi chẳng mấy hy vọng, có lẽ khiến tôi ít ao ước hơn nếu như
tôi có thể biết trước rằng một ngày nào đó mình sẽ chuốc lấy nó với
cái giá như thế nào.
Điều ông De la Martinière nói khiến tôi tò mò. Tôi đọc các tác
phẩm của người từng ở căn phòng mình đang ở, và dựa vào lời mọi
người khen mình, tôi tưởng mình yêu thích thi ca, và tôi làm để thí
nghiệm một bài cantate ngợi ca bà De Bonac. Niềm yêu thích ấy
không bền. Thỉnh thoảng tôi có làm những vần thơ xoàng; đó là một
sự rèn luyện khá tốt để tập quen những lối nói đảo nghịch tao nhã, và
học cách viết văn xuôi hay hơn; nhưng tôi chưa bao giờ thấy thi ca
Pháp đủ hấp dẫn để hoàn toàn theo con đường đó.
Ông De la Martinière muốn biết văn phong của tôi, và yêu cầu tôi
viết ra cũng những uẩn khúc mà tôi đã trình bày với ngài đại sứ. Tôi
viết cho ông một bức thư dài, giờ đây tôi biết là đã được ông De
Marianne lưu giữ, từ lâu ông đã giúp việc hầu tước De Bonac, và đã
kế tục ông De la Martinière dưới thời ngài De Courteilles làm đại sứ.
Tôi đã xin ông De Malesherbes cố gắng kiếm cho tôi một bản sao lại
bức thư ấy. Nếu tôi có được bản sao này nhờ ông hay nhờ những
người khác, các vị sẽ thấy nó trong văn tập kèm theo Những lời bộc
bạch của tôi.
Kinh nghiệm mà tôi bắt đầu có dần dần điều tiết những dự định
lãng mạn, thí dụ như: chẳng những không hề phải lòng bà De Bonac,
mà trước hết tôi cảm thấy mình không thể tiến xa trong dinh của
chồng bà. Ông De la Martinière đang tại chức, và ông De Marianne có
thể nói là đang tập chức, chỉ để cho tôi hy vọng may lắm là một chân
phó thư ký, chẳng hấp dẫn tôi vô cùng vô tận. Cho nên khi mọi người
hỏi ý kiến tôi xem tôi định làm gì, tôi tỏ ra rất muốn đi Paris. Ngài đại
