riêng tôi như nói với một đứa trẻ. Bà bắt đầu đối xử với tôi như người
trưởng thành, và nói với tôi về bà. Đối với tôi tất cả những gì bà kể
đều hết sức thú vị, tôi cảm thấy hết sức xúc động, thành thử, bằng cách
tự phản tỉnh, tôi áp dụng có lợi cho mình những điều được bà tâm sự
hơn là tôi từng làm với những bài học được bà dạy dỗ. Khi ta cảm
nhận thực sự là cõi lòng đang nói, thì lòng ta mở ra để đón nhận những
điều nó thổ lộ; và toàn bộ đạo lý của một nhà sư phạm không bao giờ
bằng được lời trò chuyện thương mến và âu yếm của một phụ nữ biết
lẽ phải, mà ta gắn bó.
Do trạng thái thân mật giữa tôi với bà khiến bà có thể đánh giá tôi
tốt hơn trước đây, bà xét thấy, mặc dù có dáng vẻ vụng về, song tôi
đáng để bỏ công giáo hóa cho xã hội thượng lưu, và nếu một ngày kia
tôi ra mắt tại đó ở một địa vị nhất định, thì tôi có thể làm nên. Với ý
tưởng này, bà chuyên chú đào tạo tôi không chỉ về năng lực phán
đoán, mà cả vẻ ngoài, thái độ, làm cho tôi thành dễ mến cũng như
đáng quý trọng, và nếu quả thật có thể hợp nhất những thành công
trong xã hội thượng lưu với đức độ, về phần tôi thì tôi không tin điều
này, ít ra tôi cũng chắc chắn rằng chẳng có con đường nào khác ngoài
con đường bà đã đi, và muốn dạy cho tôi. Vì bà De Warens hiểu con
người, và biết cực giỏi nghệ thuật thương lượng với họ không dối trá
và không dại dột, không lừa họ và không làm họ tức giận. Nhưng nghệ
thuật này ở trong tính cách của bà nhiều hơn là trong các bài học; bà
biết thực hành nó giỏi hơn là dạy nó, và tôi là người ít thích hợp nhất
trên đời để học nó. Bởi thế tất cả những gì bà làm về mặt này, thiếu
chút nữa thì công cốc, cũng như việc bà chăm lo tìm cho tôi các thầy
dạy khiêu vũ và dạy kiếm thuật. Mặc dù nhanh nhẹn và thân hình cân
đối, tôi không sao học được cách nhảy một điệu menuet. Do những
cục chai ở chân, tôi đã rất quen đi bằng gót, thành thử Roche không
thể làm tôi bỏ được thói quen ấy, và với dáng vẻ khá lẹ làng, tôi không
bao giờ nhảy qua nổi một cái rãnh xoàng, ở phòng tập kiếm thuật còn
tệ hơn nữa. Sau ba tháng học hành, tôi vẫn còn đâm vào tường
,
