của một người giỏi giang thành thạo trong nghề, phần còn lại là của
một kẻ dốt nát thậm chí không biết nhạc; và quả thật tác phẩm của tôi,
không đồng đều và không quy tắc, khi thì tuyệt vời khi thì rất tầm
thường, đó là điều tất nhiên đối với tác phẩm của ai đó chỉ nâng mình
lên nhờ vài đà hưng phấn của tài năng, chứ không được kiến thức học
thuật phù trợ. Rameau phán rằng chỉ thấy ở tôi một kẻ đạo nhạc tầm
thường chẳng có tài năng chẳng có óc thẩm mỹ. Những người tham
dự, nhất là ông chủ nhà, không nghĩ như vậy. Ông De Richelieu, thời
gian này rất hay gặp gỡ ông và, như mọi người biết rõ, bà De la
Poplinière, nghe nói đến tác phẩm của tôi và muốn nghe toàn bộ, với
dự định cho biểu diễn tại cung đình nếu ông thấy hài lòng. Tác phẩm
được diễn tấu với dàn nhạc lớn và dàn đại hợp xướng, phí tổn do đức
vua trả, tại dinh thự ông De Bonneval, phụ trách quỹ chi tiêu vặt của
nhà vua. Francoeur
chỉ huy biểu diễn. Hiệu quả gây kinh ngạc. Công
tước không ngừng reo lên và vỗ tay tán thưởng, và cuối một đoạn hợp
xướng, trong hồi về Tasse, ông đứng dậy, đi đến bên tôi, và bắt tay tôi
mà nói: “Ông Rousseau, đây là hòa âm gây cảm kích mạnh mẽ. Tôi
chưa từng nghe cái gì hay hơn thế: tôi muốn cho diễn tác phẩm này tại
Versailles.” Bà De la Poplinière, có mặt tại đó, chẳng nói năng gì.
Rameau, mặc dù được mời, đã không muốn đến. Ngày hôm sau, bà De
la Poplinière tiếp tôi một cách rất khắc nghiệt bên bàn trang điểm, cố
tình hạ thấp tác phẩm của tôi, và bảo rằng, mặc dù một chút hào
nhoáng thoạt tiên đã lòe được ông De Richelieu, song ông đã đổi ý, và
bà khuyên tôi đừng trông đợi ở vở nhạc kịch của mình. Một lát sau
ngài công tước đến và nói với tôi bằng giọng khác hẳn, phát biểu
những điều đẹp lòng về tài năng của tôi và có vẻ vẫn sẵn sàng cho
biểu diễn vở kịch của tôi trước nhà vua. Ông nói: “Chỉ có hồi kịch về
Tasse khó diễn được ở triều đình
: cần phải làm một hồi khác.” Nghe
xong chỉ một lời này tôi về nhốt mình trong nhà, và trong ba tuần làm
thay vào phần của Tasse một hồi khác mà đề tài là Hésïode được một
nữ thần thi ca gây cảm hứng. Tôi tìm được cách đưa vào hồi này một
phần câu chuyện về tài năng của mình, về sự ghen ghét mà Rameau
