và một kẻ ngắc ngoải đâu có hết sức hăng hái kiếm miếng ăn thường
ngày.
Công việc văn chương cũng là một sự lãng trí khác bất lợi chẳng
kém cho lao động hằng ngày của tôi. Luận văn vừa xuất bản, là những
người bênh vực văn chương như thể hợp sức xông vào tôi. Công phẫn
vì thấy bao nhiêu là ngài Josse
bé mọn, thậm chí chẳng hiểu vấn đề,
cứ muốn định đoạt nó một cách độc đoán, tôi liền cầm bút, và xử lý
vài vị sao cho họ chẳng được nhiều người tán thành mà lại bị cười
nhạo. Một ngài Gauthier
nào đó, ở Nancy, người đầu tiên tình cờ rơi
vào trận công kích của ngòi bút tôi, bị xoay cho điêu đứng trong một
bức thư gửi Grimm. Người thứ hai là bản thân nhà vua Stanislas
ngài hạ cố tranh biện với tôi. Vinh dự được ngài dành cho buộc tôi
phải thay đổi giọng điệu để đáp trả; tôi dùng một giọng trang nghiêm
hơn, nhưng không kém mạnh mẽ; và, trong khi không thiếu tôn trọng
đối với tác giả, tôi bác bỏ hoàn toàn tác phẩm. Tôi biết rằng một giáo
sĩ dòng Tên, là cha De Menou
đã nhúng tay vào. Tôi tin ở sự mẫn
cảm của mình để phân biệt những gì của nhà vua và những gì của tu
sĩ; thế rồi, tấn công không gượng nhẹ mọi lời lẽ đạo đức giả của dòng
Tên, trong khi công kích, tôi nêu lên một chỗ sai về ngày tháng mà tôi
cho là chỉ có thể của Đức cha mà thôi. Văn kiện trên, mà tôi không
hiểu vì sao không gây dư luận bằng các bài viết khác của tôi, cho đến
bây giờ vẫn là một tác phẩm độc nhất vô nhị ở chủng loại của nó. Tôi
nắm lấy cơ hội để bảo cho công chúng biết rằng làm thế nào mà một
cá nhân có thể bảo vệ chân lý chống lại ngay cả một bậc đế vương.
Khó có thể sử dụng được đồng thời một giọng điệu tự hào hơn và kính
cẩn hơn giọng điệu mà tôi sử dụng để trả lời nhà vua. Tôi may mắn
gặp một đối thủ, mà tấm lòng chan chứa niềm quý trọng của tôi có thể
tỏ bày niềm quý trọng mà không hề siểm nịnh; đó là điều tôi đã làm
khá thành công, nhưng luôn giữ phẩm cách đường hoàng. Bạn bè tôi,
hoảng sợ cho tôi, ngỡ như đã thấy tôi ở ngục Bastille rồi. Tôi chẳng sợ
như thế một lúc nào hết, và tôi có lý. Ông hoàng trung hậu này, sau khi
