khoảnh khắc thật êm đềm. Ông Mussard là một nhà kim hoàn, có
lương tri, sau khi đã kiếm được một tài sản lương thiện nhờ kinh
doanh, và đã gả con gái duy nhất cho ông De Valmalette, con một nhà
hối đoái, và là quan ngự thiện của nhà vua, ông bèn có quyết định
khôn ngoan rời bỏ việc làm ăn buôn bán khi về già, và tạo lập một
quãng nghỉ ngơi, vui hưởng, giữa những phiền lụy của đời sống và cái
chết, ông già Mussard đôn hậu, triết gia thực tiễn đích xác, sống không
ưu tư, trong một ngôi nhà rất duyên dáng mà ông xây dựng cho mình,
và trong một khu vườn rất xinh đẹp mà ông tự tay trồng trọt. Trong
khi đào xới kỹ những khoảnh đất cao của khu vườn, ông tìm thấy
những vỏ sò ốc hóa thạch, và tìm thấy với số lượng rất nhiều, đến mức
trí tưởng tượng phấn khích của ông chỉ thấy có vỏ sò ốc trong thiên
nhiên, và cuối cùng ông thực lòng tin rằng thế giới chỉ là vỏ sò ốc, tàn
dư của vỏ sò ốc, và toàn bộ địa cầu chỉ là những vỏ sò ốc li ti kết
thạch. Luôn luôn bận tâm về đối tượng này và về những phát kiến kỳ
dị của mình, ông phấn khích với những ý tưởng đó, đến mức cuối
cùng có lẽ chúng sẽ thành hệ thống trong đầu óc ông, nghĩa là thành
chứng điên rồ, nếu như, thật may cho lý trí của ông, nhưng thật rủi cho
những người bạn thân thiết với ông, những người tìm được tại nhà ông
chốn nương náu dễ chịu nhất, cái chết không đến cướp ông đi vì căn
bệnh lạ lùng và ác nghiệt nhất. Đó là một khối u ở dạ dày, luôn phát
triển, cản trở ông ăn, mà một thời gian rất dài người ta không tìm ra
nguyên nhân, và sau nhiều năm đau đớn, rốt cuộc khiến ông chết vì
đói. Tôi chẳng thể nhớ lại mà không đau lòng, những ngày tháng cuối
cùng của con người đáng thương và có phẩm cách, vẫn rất thích thú
đón tiếp chúng tôi, Lenieps và tôi, những người bạn duy nhất không vì
cảnh tượng đau đớn của ông mà rời xa ông, cho đến giờ phút cuối
cùng; ông đành chỉ nhìn bữa ăn cho dọn ra mời chúng tôi, còn mình
gân như chẳng thể nếm được vài giọt nước trà pha thật loãng, mà lát
sau lại phải thổ ra. Nhưng trước thời gian đau đớn ấy, tôi đã trải qua
tại nhà ông bao nhiêu thời gian thú vị cùng những bạn bè ưu tú mà ông
đã kết thân! Theo tôi thì đứng đầu là tu sĩ Prévost
, con người rất dễ
