mỉm cười bảo tôi, trái tim con không nói cho con sao? Đó là mối tình
cũ của con; đó là bà Christin, là cô De Vulson.” Tôi rùng mình khi
nghe cái tên hầu như đã quên đi ấy; nhưng tôi bảo người chèo thuyền
đổi hướng khác, vì cho rằng, dù khi ấy tôi có cơ hội khá tốt để trả thù,
song chẳng đáng để trái lời thề, và khơi lại một vụ cãi cọ cách đây hai
chục năm với một người đàn bà bốn chục tuổi.
Thời gian quý giá nhất của tuổi thơ tôi tiêu phí vào những trò ngớ
ngẩn như vậy trước khi mọi người định đoạt tôi sẽ làm nghề gì. Sau
nhiều cuộc bàn bạc kéo dài để làm theo khuynh hướng tự nhiên của
tôi, cuối cùng mọi người quyết định điều mà tôi ít có khuynh hướng
nhất, và đưa tôi đến văn phòng ông Masseron, lục sự của thành phố,
để học ông ta cái nghề hữu ích làm thầy cò
, như lời cậu Bernard tôi.
Biệt danh này khiến tôi mếch lòng cực điểm; hy vọng kiếm nhiều tiền
bằng một con đường đê tiện ít được tính tình cao ngạo của tôi thích
thú; tôi thấy công việc có vẻ buồn chán, không chịu nổi; sự cần mẫn,
tình trạng bó buộc, làm tôi chán ghét hẳn, và bao giờ tôi cũng chỉ bước
vào phòng lục sự với một mối ghê sợ cứ mỗi ngày lại tăng thêm. Về
phần mình, ông Masseron, ít hài lòng về tôi, đối xử với tôi một cách
khinh miệt, không ngừng chê trách tôi trì độn, ngu đần; ngày nào cũng
nhắc đi nhắc lại rằng cậu tôi đã đảm bảo với ông là tôi hiểu biết, là tôi
hiểu biết, trong khi thực ra tôi chẳng hiểu biết gì hết; rằng cậu tôi đã
hứa với ông một anh chàng xinh trai, thế mà lại chỉ đem cho ông một
con lừa. Cuối cùng tôi bị đuổi khỏi phòng lục sự một cách nhục nhã vì
sự ngu xuẩn của mình, còn bọn thư ký tập sự của ông Masseron tuyên
cáo rằng tôi chỉ hợp với việc sử dụng chiếc giũa mà thôi.
Thiên hướng đã xác định như vậy rồi, tôi được đưa đến học việc,
song không phải ở nhà một thợ đồng hồ, mà ở nhà một thợ khắc. Sự
khinh miệt của viên lục sự đã khiến tôi cực kỳ xấu hổ, và tôi vâng lời
chẳng phàn nàn. Chủ tôi, ông Ducommun, là một thanh niên thô lỗ và
hung tợn, trong thời gian rất ngắn đã làm mờ xỉn được toàn bộ ánh rực
