Con mắt cận thị của tôi gây cho tôi hàng ngàn ảo ảnh. Tôi coi tất cả
những ai qua đường là những người quen biết; ở chỗ nào tôi cũng e sợ,
cũng bị một trở ngại nào đó kìm giữ; niềm khao khát tăng tiến cùng
với nỗi hổ thẹn, và cuối cùng tôi về nhà như một gả đần, thèm khổ
thèm sở, trong túi có thứ để thỏa mãn cái thèm, thế mà chẳng dám
mua gì hết.
Tôi có thể đi vào những chi tiết vô vị nhất, nếu tôi theo dõi, trong
việc hoặc tôi hoặc những người khác sử dụng tiền của tôi, sự lúng
túng, nỗi hổ thẹn, mối gờm tởm, những điều bất tiện, những sự chán
lợm đủ loại mà tôi luôn cảm thấy, cứ tiến dần vào cuộc đời tôi và biết
được tính tình tôi, độc giả sẽ cảm nhận tất cả những điều đó không cần
tôi phải nói kỹ.
Hiểu điều ấy rồi, mọi người sẽ dễ dàng hiểu được một trong
những điều bảo là mâu thuẫn nơi tôi: đó là kết hợp một sự hà tiện gần
như bần tiện với niềm khinh bỉ lớn nhất đối với tiền bạc. Đó là một
thứ động sản rất ít tiện lợi đối với tôi, thành thử tôi thậm chí chẳng
nghĩ đến chuyện ao ước thứ mình không có; và khi có thì tôi giữ rất
lâu chẳng tiêu đi, vì không biết sử dụng nó theo ý thích riêng của
mình: nhưng cơ hội thuận tiện và thú vị mà xuất hiện, thì tôi tận dụng
đến mức rỗng túi trước khi nhận ra. Vả chăng, xin đừng tìm kiếm ở tôi
cái tật của những kẻ hà tiện, tật tiêu xài để khoe khoang; hoàn toàn
ngược lại, tôi tiêu pha thầm kín và vì thú vui: chẳng hề tự đắc khi tiêu
pha, tôi lại giấu mình đi. Tôi cảm thấy rất rõ là tiền chẳng phải để
mình sử dụng, thành thử tôi gần như hổ thẹn khi có nó, khi dùng nó
còn hổ thẹn hơn. Giả sử có khi nào được hưởng một lợi tức đủ để sống
một cách dễ dàng, thì tôi đã chẳng hề có ý định hà tiện, tôi tin rất chắc
như vậy. Tôi sẽ chi tiêu hết số lợi tức của mình mà không tìm cách gia
tăng nó: nhưng tình cảnh bấp bênh của tôi khiến tôi lo sợ. Tôi yêu quý
tự do. Tôi ghét sự gò bó, nỗi khổ sở, tình trạng phụ thuộc. Chừng nào
tiền vẫn còn trong túi tôi, nó đảm bảo cho sự độc lập của tôi; nó miễn
cho tôi việc chạy vạy để tìm ra số tiền khác; điều cần thiết mà tôi luôn
