họ bao nhiêu điều hay tùy thích; anh sẽ là ẩn sĩ duy nhất trên đời mà
tôi sẽ nghĩ điều hay: thế mà cũng còn nhiều chuyện phải phát biểu về
chuyện đó, nếu như mọi người có thể nói chuyện với anh mà không
làm anh tức giận. Một người đàn bà tám mươi tuổi, v.v. Người ta đã kể
với tôi một câu trong một bức thư của con trai bà D’Épinay, hẳn phải
làm anh phiền lòng nhiều lắm, hoặc tôi hiểu không đúng thâm tâm
anh.
Cần giải thích hai câu cuối của bức thư này.
Khi tôi bắt đầu cư ngụ tại Ermitage, bà Le Vasseur có vẻ không
thích và thấy nơi ở quá cô quạnh. Nhớ lại những lời bà nói về chuyện
này, tôi bèn đề nghị để bà trở lại Paris nếu bà thích ở đó hơn, tôi sẽ trả
tiền nhà cho bà, và cũng trông nom bà như thể bà vẫn ở cùng tôi. Bà
khước từ đề nghị của tôi, quả quyết rằng bà rất thích ở Ermitage, rằng
không khí thôn quê tốt cho bà; và mọi người thấy điều đó đúng, vì có
thể nói là bà trẻ ra, và khỏe mạnh hơn ở Paris nhiều. Thậm chí con gái
bà còn cam đoan với tôi rằng trong thâm tâm bà rất buồn nếu chúng
tôi rời Ermitage, thực sự là một chốn lưu trú xinh đẹp, và bà rất thích
việc kiếm lợi vặt từ khu vườn và trái cây, do bà cai quản; nhưng bà đã
nói những gì người ta bảo bà nói, để cố khuyên tôi trở lại Paris.
Mưu toan này không thành công, họ bèn dựa vào sự ngần ngại áy
náy để cố đạt được kết quả mà sự ân cần chiều lòng đã không mang
lại, và kết tội tôi giữ bà lão ở đó, xa những phương tiện cấp cứu mà bà
có thể cần đến vào tuổi của bà; họ chẳng nghĩ rằng bà và nhiều người
già khác, được không khí rất tốt của địa phương kéo dài tuổi thọ, có
thể sử dụng những phương tiện cấp cứu đó tại Montmorency, gần ngay
nhà tôi; và cứ như thể chỉ ở Paris mới có các cụ già, còn tại bất kỳ nơi
nào khác họ đều không sao sống nổi. Bà Le Vasseur, vốn ăn rất nhiều
và rất phàm, hay bị ứ mật và bị chứng tiêu chảy nặng, thường kéo dài
vài ngày, và đó chính là phương thuốc đối với bà. Ở Paris bà không
bao giờ chữa chạy gì hết, và cứ để cho tự nhiên tác động. Bà cũng xử
sự như vậy ở Ermitage, do biết rõ chẳng có gì tốt hơn mà làm. Cần gì:
