lại như tôi đã làm nhiều lần với Diderot, với nam tước D’Holbach, nửa
do ý muốn, nửa do yếu đuối, tôi thực hiện mọi bước đi trước mà mình
có quyền đòi hỏi; tôi đến nhà Grimm như một Georges Dandin khác
,
xin lỗi anh ta về những điều anh ta đã xúc phạm tôi, vẫn cứ mang
niềm tin sai lầm từng khiến tôi làm ngàn điều thấp hèn trong đời bên
những người bạn vờ vĩnh của mình, tin rằng chẳng có mối thù ghét
nào mà ta lại không tước được vũ khí nhờ sự hiền hòa và nhờ những
biện pháp tốt, trong khi ngược lại mối thù ghét nơi những kẻ độc ác
chỉ phấn khích hơn lên do không thể tìm được điều gì làm cơ sở cho
nó, và ý thức về sự bất công của chính họ chỉ thêm một mối bất bình
nữa đối với kẻ là đối tượng của sự bất công ấy. Không ra khỏi câu
chuyện của chính mình, tôi có một chứng cứ rất vững về phương châm
này ở Grimm và ở Tronchin, trở thành hai kẻ thù không đội trời chung
quyết liệt nhất của tôi do sở thích, do ý muốn, do thị hiếu ngông
cuồng, mà chẳng viện ra được bất kỳ sai trái nào thuộc bất kỳ loại nào
của tôi đối với kẻ nào trong hai kẻ
, và sự điên giận của họ tăng lên
từng ngày, giống như sự điên giận của loài hổ, do chúng thấy dễ dàng
làm cơn điên ấy thỏa mãn.
Tôi hy vọng rằng, thẹn thùng vì sự dễ dãi chiều lòng và những
bước đi trước của tôi, Grimm sẽ đón tiếp tôi niềm nở, với tình bạn
thắm thiết nhất. Anh ta tiếp tôi như hoàng đế La Mã, với thái độ cao
ngạo mà tôi chưa từng thấy ở ai. Tôi không hề chuẩn bị cho sự đón
tiếp như vậy. Lúng túng trong một vai trò rất ít thích hợp với mình,
qua vài lời ngắn ngủi và với dáng vẻ rụt rè, tôi thực hiện xong mục
đích đưa tôi đến với anh ta, còn anh ta, trước khi khoan thứ cho tôi,
hết sức oai nghiêm thuyết một bài huấn thị dài đã được chuẩn bị, trong
đó liệt kê nhiều đức tính quý hiếm của anh ta, đặc biệt là trong tình
bạn. Anh ta nhấn mạnh rất lâu một điều thoạt tiên tác động mạnh đến
tôi: đó là mọi người thấy anh ta luôn giữ gìn vẫn những người bạn cũ.
Trong khi anh ta nói, tôi tự nhủ thầm rằng thật ác nghiệt cho tôi khi
