tối, vì dần dần, một cách vô ý thức, tôi quen đến ngồi gần với ông
Thống chế hơn.
Nhân nói về buổi tối, tôi nhớ đã kể rằng tôi không ăn tối tại lâu
đài, và điều này là đúng trong thời gian mới quen biết; nhưng vì ông
De Luxembourg không dùng bữa trưa thậm chí không ngồi vào bàn
ăn, do đó mà sau nhiều tháng, và đã rất thân quen trong nhà, song tôi
vẫn chưa bao giờ ăn cùng ông. Ông có lòng tốt đưa ra nhận xét này.
Điều đó khiến tôi quyết định thỉnh thoảng ăn tối tại đấy, khi nào không
đông người, và tôi thấy việc này rất dễ chịu, vì bữa trưa gần như gặp
chăng hay chớ, như ta thường nói là ăn qua quýt: trong khi bữa tối kéo
rất dài, vì mọi người thích thú nghỉ ngơi, sau khi đi dạo chơi xa về; rất
ngon, vì ông De Luxembourg ham ăn ngon, và rất vui vì bà De
Luxembourg tiếp đãi tuyệt vời. Nếu không giải thích như vậy, ta sẽ
khó mà hiểu được đoạn cuối một bức thư của ông De Luxembourg
(tập C, số 36), trong đó ông bảo tôi rằng ông nhớ lại một cách thú vị
những cuộc dạo chơi của chúng tôi, ông nói thêm, nhất là buổi tối khi
về đến sân nhà chúng ta không thấy vết bánh xe ngựa; bởi vì sáng nào
gia nhân cũng cào lớp cát trên sân để xóa dấu bánh xe ngựa, nên tôi
thường dựa vào các vết này để phán đoán số người bất chợt đến vào
buổi chiều.
Năm 1761, những mất mát liên tục của vị công hầu nhân hậu này
lên đến cực điểm, kể từ khi tôi có vinh hạnh gặp ông: cứ như thể
những tai ương mà số phận đang chuẩn bị cho tôi phải bắt đầu từ
người mà tôi gắn bó nhất và là người xứng đáng nhất với sự gắn bó ấy.
Năm đầu tiên, ông mất bà chị, công tước phu nhân De Villeroy; năm
thứ hai, ông mất con gái, vương tước phu nhân De Robecq; năm thứ
ba, ông mất con trai độc nhất là công tước De Montmorency và cháu
nội là bá tước De Luxembourg, những người duy nhất và cuối cùng
mà dòng tộc của ông và họ tên của ông trông cậy. Ông chịu đựng tất
cả những mất mát này với sự can đảm bề ngoài; nhưng con tim ông
không ngừng chảy máu bên trong, suốt phần đời còn lại, và sức khỏe
