của ông chỉ còn suy thoái dần mà thôi, cái chết bất ngờ và bi đát của
con trai hẳn càng đau hơn đối với ông, vì xảy ra đúng vào thời điểm
Đức Vua vừa chấp thuận cho con trai ông, và hứa cho cháu nội ông,
được tập chức của ông chỉ huy đội quân bảo vệ hoàng thượng, ông
phải chịu nỗi đau nhìn cháu nội chết dần chết dần, đứa trẻ có tiền đồ
vẻ vang nhất, và như vậy là do lòng tin mù quáng của bà mẹ đối với
người thầy thuốc, khiến cho đứa bé tội nghiệp tử vong vì đói lả, toàn
bộ thức dinh dưỡng chỉ là thuốc thang. Than ôi! Nếu tôi được mọi
người tin tưởng, thì ông và cháu có lẽ còn sống cả hai. Có điều gì mà
tôi không nói, có điều gì mà tôi không viết cho ngài Thống chế, có
điều khuyên răn nào mà tôi không bảo bà De Montmorency, về chế dộ
kiêng cữ khắc khổ quá đáng mà bà để con theo, vì tin vào thầy thuốc!
Bà De Luxembourg nghĩ giống tôi, song không muốn lấn lướt uy
quyền của người mẹ; ông De Luxembourg, hiền và yếu đuối, chẳng ưa
phản đối. Bà De Montmorency đặt ở Bordeu
rốt cuộc là nạn nhân. Đứa trẻ tội nghiệp xiết bao vui sướng khi được
phép đến Mont-Louis cùng với bà De Boufflers, xin Thérèse cho ăn
bữa nhẹ giữa chiều, và đưa ít nhiều thức ăn vào cái bụng đói của
mình! Trong thâm tâm, tôi xót xa biết mấy cho những nỗi khốn khổ
của sự cao sang, khi nhìn người thừa kế duy nhất của một tài sản lớn
đến thế, của một dòng họ vẻ vang đến thế, của bao nhiêu chức tước và
tôn hiệu, ngấu nghiến với sự thèm thuồng của kẻ hành khất một mẩu
bánh tầm thường con con! Cuối cùng, tôi có nói có làm cũng vô hiệu,
ông thầy thuốc chiến thắng và đứa trẻ chết vì đói.
Cũng niềm tin vào các lang băm khiến đứa cháu thiệt mạng lại
hại người ông, và thêm vào đó còn sự nhát gan muốn tự che giấu
những tật bệnh của tuổi già. Ông De Luxembourg thỉnh thoảng đau ít
nhiều ở ngón chân cái; ông bị một cơn đau tại Montmorency, làm cho
ông mất ngủ và hơi sốt. Tôi mạo muội thốt ra cái tiếng thấp khớp; bà
De Luxembourg quở trách tôi. Người hầu phòng, thầy thuốc ngoại
