phàn nàn, mặc dù bà ta luôn phàn nàn. Về Grimm, vì không thích nói
về những người mà mình phải ghét, nên chỉ bất đắc dĩ tôi mới nói về
anh ta với bà De Luxembourg: nhưng nhiều lần bà nhắc đến anh ta với
tôi, mà không nói ra điều bà nghĩ, cũng không bao giờ để tôi biết liệu
bà có quen con người ấy hay không, vì sự dè dặt đối với những người
mà ta yêu mến, và họ chẳng hề dè dặt với ta, không hợp sở thích của
tôi, nhất là lại về những gì liên quan đến họ, nên từ đó thỉnh thoảng tôi
nghĩ tới sự dè dặt này; nhưng chỉ đến khi những biến cố khác khiến
cho suy ngẫm đó thành tự nhiên.
Sau thời gian dài không nghe nói đến Émile, kể từ khi giao bản
thảo cho bà De Luxembourg, cuối cùng tôi được biết hợp đồng đã ký
kết tại Paris với nhà xuất bản Duchesne, và qua Duchesne, ký kết với
nhà xuất bản Néaulme của Amsterdam. Bà De Luxembourg gửi cho
tôi hai bản sao hợp đồng với Duchesne để tôi ký. Tôi nhận ra nét chữ
cũng là nét chữ trong các bức thư của ông De Malesherbes mà ông
không tự tay viết cho tôi. Vì chắc chắn rằng bản hợp đồng được làm
với sự thừa nhận và dưới mắt vị pháp quan nên tôi ký một cách tin
cậy. Về bản thảo này Duchesne trả cho tôi sáu ngàn franc, một nửa
bằng tiền mặt, và, hình như là một trăm hay hai trăm cuốn sách. Sau
khi ký hai bản sao, tôi gửi lại cho bà Thống chế cả hai, bà mong muốn
như vậy: bà trao một bản cho Duchesne; bà giữ bản kia thay vì gửi lại
cho tôi và tôi không bao giờ thấy lại nó.
Việc quen biết ông bà De Luxembourg, làm khuây lãng ít nhiều
dự định ẩn cư nghỉ việc của tôi, đã không khiến tôi từ bỏ nó. Ngay
trong thời gian được bà Thống chế ưu ái nhất, tôi vẫn luôn cảm thấy
chỉ có lòng quyến luyến chân thành đối với ông Thống chế và với bà
mới có thể làm tôi chịu được giới thân cận của họ, và toàn bộ nỗi lúng
túng của tôi là dung hòa sự quyến luyến này với một kiểu sống phù
hợp hơn với sở thích và bớt hại hơn cho sức khỏe, bị suy giảm liên
miên vì sự gò bó ấy và những bữa ăn khuya ấy, dù mọi người ra sức
chú ý để tôi khỏi tổn hại sức khỏe; vì về vấn đề này, cũng như bất kỳ
