nên chẳng bận lòng nhiều về kẻ xúc phạm. Tôi chỉ nghĩ đến điều ác
mình đã chịu từ tay kẻ ấy là vì điều ác có thể phải chịu thêm nữa từ tay
hắn, còn, nếu biết chắc là hắn không gây điều ác với mình nữa, thì
điều ác hắn đã làm sẽ được quên đi tức khắc. Người ta thuyết giáo rất
nhiều cho chúng ta về sự tha thứ những điều xúc phạm: chắc hẳn đó là
một đức tính rất tốt đẹp, nhưng không để tôi sử dụng. Tôi chẳng biết
liệu con tim mình có thể chế ngự sự thù ghét hay không, vì nó chưa
bao giờ cảm thấy thù ghét, và tôi nghĩ đến kẻ thù quá ít nên chẳng có
công lao tha thứ cho họ. Tôi sẽ chẳng nói rằng, để hành hạ tôi, họ đã
hành hạ bản thân họ đến mức nào. Tôi ở dưới sự định đoạt của họ, họ
có toàn quyền, họ sử dụng quyền đó. Duy chỉ có một điều vượt lên
trên quyền lực của họ, và tôi thách họ: đó là, trong khi họ tự hành hạ
vì tôi, họ buộc được tôi tự hành hạ vì họ.
Ngay hôm sau ngày ra đi, tôi quên hẳn tất cả những gì vừa xảy ra,
cả Pháp viện, cả bà De Pompadour, cả ông De Choiseul, cả Grimm, cả
D’Alembert, cả những âm mưu của họ, cả những tòng phạm của họ,
thành thử có lẽ tôi thậm chí chẳng nhớ đến họ trong suốt cuộc hành
trình, nếu không bắt buộc phải có những sự thận trọng. Một hồi ức
chợt đến giữa tất cả những chuyện này là hồi ức về những trang sách
đọc cuối cùng, đêm trước khi lên đường. Tôi cũng nhớ lại những Tình
ca của Gessner, mà dịch giả Huber
đã gửi tặng tôi cách đây ít lâu.
Hai ý này được hồi tưởng thật rõ ràng, và hòa lẫn nhau trong tâm trí
tôi, thành thử tôi định kết hợp chúng, bằng cách xử lý đề tài Người
Lévi miền Ephraïm theo bút pháp của Gessner. Phong cách đồng quê
và chất phác ấy có vẻ ít hợp với một đề tài hết sức tàn khốc
, và khó
tin rằng tình thế hiện tại cung cấp được cho tôi những ý tưởng thật
tươi vui để giúp đề tài khởi sắc. Tuy nhiên tôi cũng thử xem, duy chỉ
để tiêu khiển trong xe và chẳng hy vọng gì thành công. Vừa mới thử
làm, tôi đã ngạc nhiên vì sự hiền hòa duyên dáng của các ý tưởng và
vì cảm thấy diễn tả chúng dễ dàng. Trong ba ngày tôi làm xong ba
khúc đầu của áng thơ nhỏ, về sau được hoàn thành tại Môtiers
, và tôi
