tình trạng rủi ro của tôi khiến lòng cô phai nhạt, cô sẽ làm cho tôi thấy
sự chung thủy ở cô là một hy sinh, và thay vì cảm nhận niềm vui ở tôi
khi chia sẻ cùng cô miếng ăn cuối cùng, cô sẽ chỉ cảm thấy công lao
của cô khi vui lòng theo tôi khắp những chốn mà số phận buộc tôi phải
đến.
Cần phải nói ra tất cả: tôi đã không che giấu những thói tật xấu
của Má, cũng như những thói tật xấu của tôi; tôi không được dung thứ
hơn với Thérèse, và, mặc dù vui thích đến đâu khi trân trọng một con
người rất thân thương với mình, tôi cũng không muốn che đậy những
sai trái của người ấy, nếu như một đổi thay bất tự giác trong những
cảm mến của con tim cũng là một sai trái thực sự. Tôi nhận ra từ lâu
một sự phai nhạt trong lòng cô. Tôi cảm thấy đối với tôi cô không còn
là cô trước đây, trong những năm tháng tươi đẹp của chúng tôi, càng
cảm nhận rõ hơn, vì tôi vẫn luôn như cũ đối với cô. Tôi lại rơi vào tình
trạng bất lợi mà tôi từng cảm nhận tác động bên cạnh Má và tác động
này cũng giống như thế bên cạnh Thérèse: ta đừng tìm kiếm những sự
hoàn hảo ở bên ngoài tự nhiên; tình trạng sẽ vẫn như vậy bên bất kỳ
người đàn bà nào. Điều tôi đã quyết định đối với các con mình, dù có
vẻ được biện luận đúng đến mấy, vẫn không để lòng tôi yên ổn. Trong
khi nghiền ngẫm Luận về giáo dục, tôi tự cảm thấy đã sao nhãng
những bổn phận mà không gì có thể miễn trừ cho mình. Rốt cuộc niềm
hối hận trở nên hết sức mãnh liệt, thành thử gần như ép được tôi công
khai thú nhận lỗi lầm ở đầu cuốn Émile
, thậm chí rõ ràng đến mức
sau một đoạn như thế thật lạ lùng nếu người ta còn can đảm chê trách
tôi. Tuy nhiên tình huống của tôi khi đó giống như cũ, còn tệ hơn do
ác cảm ở những kẻ thù của tôi, chỉ tìm cách bắt được tôi phạm lỗi. Tôi
sợ tái phạm, và không muốn liều, tôi thà buộc mình kiêng nhịn còn
hơn để Thérèse có nguy cơ rơi vào trường hợp đó một lần nữa. Vả lại
tôi đã nhận xét thấy quan hệ với đàn bà khiến tình trạng của tôi xấu đi
rõ rệt: lý do kép này khiến tôi có những quyết định đôi khi không giữ
được thật đúng, nhưng từ ba bốn năm nay có kiên trì hơn; cũng từ thời
