chưa diễn tả được ý niệm về sự cần thiết của người nọ đối với người
kia, và mong muốn liên tục xích lại gần nhau, ông nhất định muốn để
tôi cư ngụ tại lâu đài Colombier, và một thời gian dài giục giã tôi lấy
căn hộ tôi thường sử dụng trong lâu đài làm nơi ở thường xuyên. Cuối
cùng tôi nói với ông là ờ nhà mình, tôi tự do hơn, và tôi thích cả đời
đến thăm ông thì hơn. Ông tán thưởng thái độ thẳng thắn ấy và không
nói đến chuyện đó nữa. Ôi Quý Ngài nhân hậu! Ôi cha kính mến của
con! Lòng con vẫn bồi hồi biết mấy khi nghĩ đến cha! Chà, quân dã
man! Chúng đã giáng cho tôi miếng đòn ác biết mấy khi khiến người
xa cách tôi! Nhưng không, không, hỡi vĩ nhân, người vẫn là và sẽ luôn
là như cũ đối với tôi, kẻ vẫn luôn như cũ. Chúng đã lừa gạt người,
nhưng chúng đã không thay đổi được người.
Ngài Thống chế chẳng phải không có khuyết điểm; đó là một
hiền nhân, nhưng đó là một con người, với trí tuệ sắc sảo nhất, với tài
mẫn cảm tinh vi nhất, với sự am hiểu sâu xa nhất về con người, đôi
khi ông để mình bị lừa dối, và rất ngạc nhiên, ông có tính tình lạ lùng,
có cái gì kỳ quái và không quen thuộc trong khí chất. Dường như ông
quên những người ngày nào cũng gặp, và nhớ đến họ vào lúc họ ít
nghĩ tới điều đó nhất: những sự ân cần của ông có vẻ không hợp thời;
quà tặng của ông do ý thích riêng, không phải do lễ nghi lịch sự. Ông
tặng hoặc gửi tặng tức thời những gì vụt đến trong óc, rất giá trị hay
vô giá trị chẳng phân biệt. Một thanh niên người Genève, mong muốn
phục vụ nhà vua Phổ, đến ra mắt ông: Ngài giao cho anh ta, thay vì
thư, một túi nhỏ đầy hạt đậu, để dâng Đức Vua. Nhận được sự gửi gắm
kỳ lạ này, Đức Vua lập tức trao chức vụ cho người mang nó. Giữa
những kỳ tài cao thượng ấy có một ngôn ngữ mà phàm nhân sẽ không
bao giờ hiểu nổi. Những điều kỳ quặc nho nhỏ này, tương tự những
điều trái tính trái nết ở một phụ nữ xinh đẹp, chỉ khiến tôi thấy Ngài
Thống chế thú vị hơn. Tôi tin chắc, và sau này đã nếm trải, những điều
kỳ quặc ấy không ảnh hưởng đến cảm nghĩ của ông, cũng như đến
những mối quan tâm do tình bạn yêu cầu trong những trường hợp
