nhất tôi có thể nghĩ đến là quy cho D’Alembert, do đã len lỏi được vào
nhà bà Thống chế, nên có thể tìm ra cách lục lọi những giấy tờ đó và
lấy đi những gì anh ta thích, bản nháp viết tay cũng như thư từ, hoặc
để gây cho tôi một số phiền nhiễu, hoặc để chiếm những gì có thể
thích hợp với anh ta. Tôi đồ rằng bị nhan đề Đạo lý mang tính cảm
giác lừa dối, anh ngỡ tìm thấy một khái luận thực sự về thuyết duy vật,
mà anh sẽ khai thác để chống lại tôi như ta có thể tưởng tượng. Tin
chắc anh sẽ hết lầm khi xem xét bản nháp, và đã quyết định rời bỏ hẳn
văn chương, tôi ít lo lắng về những trò ăn cắp vặt chẳng phải là những
vụ đầu tiên từ cùng một bàn tay
mà tôi đã từng chịu đựng chẳng phàn
nàn. Chẳng bao lâu nữa tôi không còn nghĩ đến điều thiếu trung thực
này như thể người ta chưa từng có sự thiếu trung thực nào với mình,
và tôi bắt đầu thu thập những tài liệu người ta còn để lại cho tôi, để
viết những lời bộc bạch.
Một thời gian dài tôi vẫn tưởng rằng ở Genève hội đoàn mục sư
hay ít ra các công dân và thị dân sẽ kháng nghị về sự vi phạm pháp
lệnh giáo hội, trong lệnh bắt giữ tôi. Mọi sự vẫn yên tĩnh, ít ra là bề
ngoài; vì có một tình trạng bất mãn chung, chỉ đợi thời cơ để biểu lộ.
Các bạn tôi, hay những người tự xưng là bạn tôi, viết hết thư này đến
thư khác để khích lệ tôi đến đứng đầu bọn họ, đảm bảo với tôi là sẽ có
một sự sửa lỗi công khai của Hội đồng. Vì sợ việc mình hiện diện có
thể gây lộn xộn và rối loạn, tôi không nghe theo những lời họ khẩn
khoản, và, trung thành với lời thề ngày trước, là không bao giờ can dự
vào bất kỳ cuộc phân tranh nội bộ nào ở đất nước mình, tôi thà để sự
xúc phạm cứ tồn tại, và bị đuổi khỏi quê hương mãi mãi, còn hơn là
trở về bằng những phương kế bạo liệt và nguy hiểm. Quả thật tôi chờ
đợi ở giới thị dân những khuyến cáo hợp pháp và ôn hòa chống lại
một sự vi phạm khiến họ cực kỳ quan tâm. Chẳng hề có chuyện đó.
Những người dẫn dắt giới này tìm kiếm việc sửa chữa thực sự các tổn
hại ít hơn là tìm kiếm cơ hội để họ trở nên cần thiết. Người ta kết bè
