rồi, càng thấy bà hùng hồn, giàu sức thuyết phục, lời lẽ của bà càng đi
vào lòng tôi, thì tôi càng khó quyết định rời khỏi bà. Tôi cảm thấy
quay về Genève là đặt giữa bà và tôi một rào chắn hầu như không thể
vượt qua, trừ phi trở lại với toan tính đã có, và tốt hơn là vịn vào toan
tính ấy ngay tức khắc, vậy là tôi vịn vào toan tính đó. Thấy những cố
gắng của mình vô ích, bà De Warens không cố đến mức để bị liên lụy;
nhưng bà bảo tôi với một cái nhìn trắc ẩn: “Cậu bé tội nghiệp, cậu phải
đi đến nơi Chúa vời gọi cậu; nhưng khi lớn rồi, cậu sẽ nhớ đến ta.” Tôi
cho rằng bản thân bà không nghĩ là lời tiên đoán này sẽ được thực hiện
một cách ác nghiệt đến thế.
Toàn bộ khó khăn vẫn còn đó. Làm thế nào để sinh sống xa quê
hương khi còn ít tuổi đến thế? Vừa mới được nửa thời gian học việc,
còn lâu tôi mới thạo nghề của mình. Giả sử có thạo, tôi cũng không
thể nhờ đó mà sống được ở Savoie, miền đất quá nghèo nên chẳng có
được những tài nghệ tinh xảo. Bác dân quê đang ăn cùng chúng tôi,
buộc phải ngừng một chút để hàm răng nghỉ ngơi, liền đưa ra một ý
kiến mà bác ta bảo là từ trên trời đến, song, xét theo hậu quả, đến từ
phía ngược lại thì đúng hơn; đó là tôi hãy đi Turin, tại đấy, trong một
viện dưỡng dục lập ra để dạy dỗ những người mới học đạo, bác ta bảo,
tôi sẽ có được đời sống vật chất lẫn tâm linh, cho đến khi, gia nhập
Giáo hội rồi, nhờ lòng từ thiện của những người hảo tâm, tôi tìm được
một chỗ làm hợp với mình, về phí tổn hành trình, bác ta nói tiếp, Đức
Ngài Giám mục thế nào cũng mở lòng từ thiện cung cấp cho, nếu như
phu nhân đề xuất với Ngài việc làm thánh thiện ấy, còn Nam tước phu
nhân đây, rất giàu lòng từ thiện, bác ta vừa nói vừa cúi mình xuống đĩa
thức ăn, chắc chắn cũng sẽ sốt sắng góp phần.
Tôi thấy tất cả những sự từ thiện này thật cay cực: tim tôi thắt lại,
tôi chẳng nói gì; còn bà De Warens, không nắm lấy kế hoạch trên một
cách nhiệt tình như nó được đưa ra, chỉ trả lời rằng mỗi người đều
phải góp phần vào việc thiện tùy theo sức của mình, và bà sẽ thưa
chuyện với Đức Ngài: nhưng cái nhà bác nọ, sợ rằng bà không nói
