những khổ sở của kẻ đó! Sợ câu chuyện về những tai họa đầu tiên của
tôi làm buồn lòng bà, từ khi đến Thụy Sĩ tôi không hề viết thư cho bà;
nhưng tôi viết cho ông De Conzié để hỏi thăm tin tức bà, và chính ông
cho tôi biết là bà đã thôi cứu giúp những người đau khổ, và bản thân
bà thôi đau khổ. Chẳng bao lâu nữa tôi cũng sẽ thôi đau khổ; nhưng
nếu nghĩ rằng không gặp lại bà ở cuộc sống khác, thì trí tưởng tượng
yếu ớt của tôi sẽ khước từ ý tưởng về hạnh phúc hoàn hảo mà tôi tự
hứa cho mình tại thế giới ấy.
Tổn thất thứ ba và cuối cùng, vì từ đó tôi không còn bạn để mất
nữa, là việc mất Ouý Ngài Thống chế. Ông không chết, nhưng chán
phục vụ những kẻ vô ơn, ông rời Neuchâtel và từ đó tôi không gặp lại
ông nữa. Ông sống, và sẽ còn sống sau tôi, tôi hy vọng thế: ông sống,
và, nhờ ông mà mọi mối gắn bó của tôi không bị cắt đứt trên thế gian;
hãy còn trên thế gian một người xứng với tình thân của tôi, bởi giá trị
thực sự của tình thân là ở tình mà ta cảm nhận còn nhiều hơn là ở tình
mà ta khơi gợi nên; nhưng tôi đã mất những sự ngọt ngào do tình thân
của ông ban phát, và tôi chỉ còn đặt được ông vào số những người mà
tôi vẫn yêu mến, nhưng không có liên hệ nữa. Ông sang nước Anh tiếp
nhận sự đặc xá của Đức Vua, và mua lại các tài sản bị tịch thu trước
kia. Chúng tôi chia tay mà chẳng khỏi đặt những kế hoạch sum họp có
vẻ gần như cũng êm đềm với ông như với tôi. Ông muốn định cư tại
lâu đài Keith-Hall, gần Aberdeen, và tôi sẽ đến đó ở bên ông; nhưng
kế hoạch này quá đẹp đẽ đối với tôi thành thử tôi khó có thể hy vọng
nó thành công. Những sự khẩn khoản trìu mến của nhà vua Phổ khiến
ông trở lại Berlin, và ta sẽ sớm thấy tôi bị cản trở không đến được với
ông như thế nào.
Trước khi ông ra đi, đoán trước bão tố mà người ta bắt đầu gây ra
với tôi, ông tự ý gửi cho tôi những giấy tờ chứng nhận là thần dân
,
dường như một dự phòng rất chắc chắn để người ta không thể đuổi tôi
ra khỏi địa phương. Giáo đoàn ở Couvet, tại Val-de-Travers, theo
gương của vị thống đốc, và cấp cho tôi giấy chứng nhận là thành viên
